Het onderzoek in de gemeente Lansingerland is afgerond en een persbericht is uitgekomen. Wat we echter zien: de cijfers van dat onderzoek zijn niet compleet of zijn nog niet vrijgegeven. Toch zijn er al wat eerste conclusies te trekken, ook over de verspreiding van de Britse variant.
Lees volledig artikel: De veelbetekenende uitkomsten van Lansingerland
Update: 23 uur
Inmiddels is het rapport aan de Tweede Kamer ter beschikking gesteld. Zie hier het rapport.
Op basis van dit rapport is de oorspronkelijke tekst ingrijpend veranderd.
De resultaten
Het onderzoek in de gemeente Lansingerland is afgerond. Op 3 februari is een persbericht is uitgekomen en op 4 februari is het rapport beschikbaar gekomen.
Het is een voor Nederland uniek onderzoek. En het zou ook relevant zijn om te bezien hoe de Britse variant zich in Nederland ontwikkeld. En/of en hoe besmettingen verlopen via kinderen op de basisschool.
Er heeft in Lansingerland een grootschalig onderzoek plaatsgevonden omdat er eind november een grote uitbraak was in een school. En rond Kerst, werd daar de Britse variant gevonden. Daarom heeft vanaf 13 januari een onderzoek plaatsgevonden onder de hele bevolking. Ruim 63% heeft daaraan meegewerkt (meer dan 40.000). Het onderzoek is uitgevoerd door de GGD en Erasmus MC.
Op 23 januari hebben we dit stuk geplaatst op deze site over de tussenresultaten uit Lansingerland. Daarbij is aangegeven dat het OMT op basis van het onderzoek op 2 februari adviezen zou geven aan de regering n.a.v. de eindbevindingen.
Om meerdere reden is dit onderzoek heel interessant. De eerste keer (eindelijk) in Nederland dat de bevolking van een hele gemeente is onderzocht. Er is diepgaand ingezoomd op de relatie tussen uitbraken op een basisschool en de verspreiding bij de bevolking en hoe de Britse variant in de gemeente is verspreid.
De uitkomsten
Via deze grafiek worden de belangrijkste resultaten weergegeven:
Bij het bekijken van dit overzicht valt vooral af bij hoe weinig positieve testen het soort virus succesvol is bepaald. Het staat rechtsboven vermeld. Op 278 samples is men gaan sequencen. Dat is bij de helft niet gelukt. Over 200 andere samples wordt gesteld dat ze niet zijn gesequenced omdat ze later binnen zijn gekomen.
Het aantal geslaagde sequences is dermate klein, dat er eigenlijk heel weinig geconcludeerd kan worden. Alleen over de school zelf, waarmee alles begonnen is, zou iets gezegd kunnen worden. (Maar dat lijkt een soort geisoleere gebeurtenis te zijn geweest. Wel zien we uit de besmettingen in het eigen huishouden een trend waaruit op te maken is dat er meer huisgenoten werden besmet met de Britse variant en dat men dan ook meer klachten had.
Belangrijke andere uitkomst is dat van de circa 500 positief getesten 69% geen symptomen hadden. Dat is een gevolg van het feit dat iedereen gevraagd wordt zich te laten testen. Mensen zonder klachten laten zich meestal niet uit zichtzelf testen, dus die worden dan minder bij de testen gevonden.
Bij deze 69% zit ook nog een (fors?) deel van positieve testen, die kunnen worden beschouwd als “false positives”. Dus mensen die op het moment van testen zelf niet meer besmettelijk waren, maar vrijwel zeker weken of maanden eerder. (Wellicht is dat de oorzaak dan de helft van de sequencing niet lukte).
Helaas is door het kleine aantal succesvol gesequenceerde samples weinig te zeggen over de stijging van de Britse variant.
Hieronder wordt ingegaan op een aantal specifieke aspecten van de uitslag.
Relatie positieve testen en besmettingsgraad bevolking
Één van de grote vragen, die er is vanaf het begin van de uitbraken, is de volgende:
We weten wel hoeveel mensen er positief getest zijn per dag, maar hoeveel zijn het werkelijk bij de hele bevolking? Als je naar de dagelijkse cijfers kijkt van de gemeente Lansingerland rond Nieuwjaar dan zijn er tussen de 30-40 per dag positief getest. Het echte aantal positief getesten onder de hele bevolking is 1,2%. Laten we bij 60.000 inwoners even uitgaan van 750 in totaal.
Betekent dat nu dat de werkelijke aantallen onder de bevolking een factor 700/35=20 keer zo hoog is dan onder de geteste personen? Nee, die conclusie kan je niet trekken. Want mensen, die zich normaliter laten testen hebben doorgaans klachten. Of maken zich anderszins ongerust en geven zich op bij de GGD.
Bij dit totaalonderzoek in de gemeenten niet. Daar is iedereen opgeroepen. Dan vind je niet alleen relatief meer mensen die toch op dat moment nog besmettelijk zijn, maar ook relatief veel false positives. Mensen die weken/maanden geleden besmettelijk waren, maar op het moment van testen niet.
Ongeveer 250 personen zijn er dus geweest, die getest zijn en wel symptomen hebben. Laten we nu eens aannemen dat van de rest de helft een false positive was en de andere helft niet. Dan kunnenw e schatten dat er tijdens de test 0,8% van de personen besmettelijk waren. Omdat men circa 8 dagen besmettelijk is, houdt dat in dat in Lansingerland in de bestreffende periode naar schatting 0,1% per dag besmet werd, half januari.
Dat zijn ongeveer 60 personen per dag.
In werkelijkheid meldden zich in die periode tussen de 15 en 25 mensen bij de GGD, die positief werden getest. Op basis hiervan zou men dus kunnen schatten dat op dit moment in Nederland 2,5 tot 4 keer meer mensen besmet worden dan er op basis van de uitslagen bij het testen naar boven komen. In de afgelopen dagen komt de GGD op 3500 positieven per dag.
Dat houdt dus in dat er nu naar schatting tussen bijna 9000 en 14000 mensen in Nederland worden besmet. Als er per dag dan rond de 150 nieuwe patiënten in het ziekenhuis worden opgenomen dan is dan tussen de 1,1% en 1,6% van de mensen die besmet zijn geraakt. In lijn met de schattingen die er tot nu toe over waren.
Sinds 1 oktober zijn er via NICE gemiddeld 180 nieuwe ziekenhuisopnames per dag gemeld. Uitgaande van deze bovenstaande cijfers zou dat globaal betekenen dat er tussen 1 oktober en heden tussen de 2-3 miljoen Nederlanders besmet zijn geraakt. Als we dat combineren met de schattingen van het aantal besmettingen die er waren tussen februari en begin oktober dan zal het echte aantal dat in Nederland inmiddels besmet is geraakt (op basis van de bovenstaande berekeningen en uitgangspunten) dat het tussen de 4 en 6 miljoen ligt, tussen de 25 en 35%.
Verspreiding vanuit de basisscholen
Kinderen van basisschoolleeftijd hebben dus wel huisgenoten besmet. En (maar het zijn kleine aantallen geweest) dat was bij de Britse variant meer dan bij de andere varianten. Wat echter misschien nog belangrijker is, zijn de bevindingen dat bij besmette kinderen met de andere varianten in een van de gevallen 33% van één van de huisgenoten ook is besmet. Omdat een huishouden doorgaans meer mensen omvat dan slechts één kind en één volwassene, zal er wel (net zoals we weten bij veel andere onderzoeken) dat er een “attack rate” is van 15 a 20%. Dat is dus het percentage van alle huisgenoten die besmet zijn geraakt.
Bij de presentatie afgelopen zondag in het Catshuis liet Van Dissel een belangwekkende grafiek zien vanuit het BCO-onderzoek (die gaat niet over Lansingerland). Ik heb er een fragment uit gepakt.
Besmette kinderen
Ieder bolletje geeft weer hoeveel mensen besmet werden en hoe oud ze zijn (zie linkerkant). En eronder staat de leeftijd van het eerste geval. De grootte van het bolletje geeft het aantal gevallen weer. De kleur per bolletje laat zien welk deel van de besmettingen er thuis plaats vinden. De twee linkse rijen laten kleine bolletjes zien. Dat is de groep 0 tot 4 en 4 tot 12. Na de schoolsluiting zijn die bolletjes nog wat kleiner geworden.
Het grote probleem van deze – op zichzelf inzichtelijke – grafiek, is dat de kleine bolletjes op de verticale lijn van de leerlingen onder 12, juist omdat besmette kinderen doorgaans geen symptomen hebben, er vanuit het normale GGD-onderzoek, maar weinig kinderen als veroorzaker van een besmetting worden gevonden. Juist dat onderzoek in Lansingerland zou wel goede informatie kunnen geven over het percentage positief getesten naar de verschillende leeftijdsklasse.
Ook hier wreekt het dus dat we nog niet die basistabellen hebben.
Het is een groot gemis dat die cijfers nog niet beschikbaar zijn. En blijkbaar ook niet bij de OMT-leden. Want als dat wel geweest zou zijn, dan zou het al bij de pers hebben gelegen…..
De verspreiding van de Britse variant
Ondanks het feit dat de Britse variant dus al zeker vanaf eind november in die gemeente aanwezig was, werd bij het complete onderzoek in Lansingerland dus maar bij 6% van de besmette personen in die gemeente de Britse variant gevonden. Maar dat is een kleine steekproef geweest, waardoor je eigenlijk weinig kan zeggen.
Als je de ontwikkelingen ziet in Lansingerland t.a.v. het aantal nieuwe geinfecteerde dan zie je daar ook het landelijk beeld van de daling terug. Dat levert niet de indruk dat de Britse variant een een enorm tempo zich verspreidt. Wat betekent dat? Is de Britse variant dan niet zo besmettelijk als gedacht wordt? Of is er iets anders aan de hand?
Ik heb daar geen antwoord op. (Mede omdat de onderzoeken in Nederland over het echte aandeel van de Britse variant nog niet beschikbaar is).
Vermoedens over de Britse variant
Ik sluit af met wat vermoedens, die ik op verschillende plekken in de wereld ben tegengekomen over de verspreiding van de Britse variant. Dit zijn geen zekerheden, maar interessant genoeg om mee te nemen bij het bekjken van de ontwikkelingen van het virus. Ik ben o.a. geinspireerd door dit artikel in The Conversation.
A. Parallele ontwikkelingen van de Britse variant
Er wordt van diverse kanten geopperd (o.a. dat zei Rosanne Hertzberger gisteravond bij M), dat het niet hoeft te zijn dat de Britse variant slechts op één plek is ontstaan en vandaar zich over de wereld verspreidt. Continu ontstaan er overal in de wereld mutaties. En het is best mogelijk dat op veel meer plekken dan één die variant (met wellicht kleine variaties) is ontstaan en het toen beter deed dan andere varianten.
Het lijkt zo te zijn dat de Britse variant B.1.1.7 in Kent is ontstaan in september. Er zijn ook aanwijzingen dat dit al eerder is gebeurd. In ieder geval is inmiddels ook bekend dat begin november deze Britse variant in Florida en Californië zijn aangetroffen. Wellicht zijn die, en die in Nederland, zoals aangetroffen in Lansingerland, niet indirect afkomstig uit Engeland, maar lokaal ontstaan?
B. Verschillend gedrag bij verschillende situaties
Er zijn epidemiologen die zeggen dat een snellere verspreiding van een bepaalde variant niet zozeer bepaald wordt door de virusvariant zelf, maar door de gelegenheden die deze variant krijgt om zich te verspreiden. Met een eenvoudig voorbeeld kan ik dit uitleggen.
Stel dat de Britse variant vooral bij superspread-events (in besloten ruimtes) twee keer zoveel aanwezigen meer besmet dan de oude variant dat zou doen. Maar dat in thuissituaties dat maar 1,5 keer is. Als we dan maatregelen hebben waardoor er vrijwel geen superspread-events ontstaan dan neemt de Britse variant minder sterk toe dan als die maatregelen er niet of minder zijn.
Dus het verschil in de reproductiefactor van de Britse variant is dan niet standaard bijvoorbeeld 30%, maar verschilt naar gelang de verspreidingsplekken van het virus.
Als deze twee vermoedens juist zijn dan heeft dat ook weer invloed op de wijze waarop tegen de ontwikkelingen in NL en het buitenland aangekeken wordt wat zich voltrokken heeft met de toename van de Britse variant. En vooral, hoe lastig het is dit te modelleren. En hoe voorzichtig je moet zijn om het beleid dan vervolgens volledig te baseren op die modellering en niet zozeer uit te gaan van wat je onder je ogen ziet gebeuren? (Duidelijke dalingen van het aantal besmettingen.)
U heeft zojuist gelezen: De veelbetekenende uitkomsten van Lansingerland.
Volg Maurice de Hond op Twitter | YouTube | Facebook | LinkedIn.
Help ons de cijfers te blijven analyseren. Klik hier.
