Over aerosols, mondkapjes en RIVM

Leestijd: 7 minuten

Over aerosols, mondkapjes en RIVM

In mijn -stevige- kritiek op het RIVM, OMT en specifieke personen van die gremia, ben ik ervan overtuigd dat al die personen, steeds ter goeder trouw hebben gehandeld. Wel vind ik dat zij zich inmiddels bewust hadden moeten zijn dat ze regelmatig achter de feiten aanlopen en nogal de neiging hebben als er nieuwe belangrijke kennis is, toch hardnekkig te willen aantonen, dat hun oorspronkelijke standpunt nog steeds geldt. Met noodlottige gevolgen. 

Mijn kritiek is er vooral op gericht, dat beleidsmakers en politici deze grote tekortkomingen van het RIVM en OMT onderkennen, zodat ze niet vrijwel klakkeloos de adviezen van RIVM en OMT blijven volgen.

De kwalijke rol van het RIVM bij de rampsituatie in de zorg

Gisteravond startte Nieuwsuur een driedelige serie over het drama dat zich in zorginstellingen heeft afgespeeld en de kwalijke rol van het RIVM erbij.

Nieuwsuur is van alle Nederlandse massamedia de enige die echt met enige regelmaat kritisch de rol van de overheid, RIVM, OMT en GGD doorlicht. De aflevering van gisteren was daarvan het voorlopige hoogtepunt (of dieptepunt). We zagen hoe de richtlijnen van het RIVM een belangrijke rol hebben gespeeld bij de rampen die zich hebben afgespeeld in de maanden maart, april en mei in de zorginstellingen en in de thuiszorg.

Ik ga niet eens beginnen aan het formuleren van de fouten van die richtlijnen. Bekijk daarvoor zelf maar die uitzending. Maar het belangrijkste is eigenlijk dat de Duitse RIVM (RKI) en de arbeidsinspectie al in maart met de adviezen kwamen die we nu ook als adequaat zouden omschrijven. Maar de Nederlandse RIVM kwam met slechte adviezen, waardoor vele ouderen en hulpverleners onnodig ziek geworden zijn. En ik durf niet eens te schatten hoeveel extra doden dat heeft gekost.

In dat kader wil ik iets melden waarvan ik niet de vrijheid voelde om dat te doen terwijl de campagne tussen De Jonge en Omtzigt liep. Dat Pieter dat niet zelf in die tweestrijd wilde inbrengen was een keuze, die ik respecteerde.

Zorginstellingen

Maar besef dat ik eind maart tot het besef kwam dat er grote risico’s waren in de zorginstellingen. Ik kwam tot die constatering vanuit de aspecten “aerosols”, “luchtvochtigheid”  en “ventilatie”, zoals ik die in mijn blogs beschreef.  En achter de schermen probeerde ik daar -tevergeefs-  aandacht voor te krijgen in politiek Den Haag.

Begin april kreeg ik via iemand die daar ook hard mee bezig was, contact met Pieter Omtzigt. Achter de schermen was hij heel hard aan het vechten om de situatie bij de zorginstellingen en voor de zorgmedewerkers te doen veranderen (in de richting die Nieuwsuur gisteren aangaf), als hij deed op andere dossiers. Hij had de noodkreten van velen uit de zorg gekregen en was daarop aan het acteren.

Ik sprak een wanhopige man, omdat hij, ook op dit dossier, geen weerklank vond bij degenen die aan de touwtjes trokken. (Dezelfde wanhoop die ik ook voelde, omdat ik noch gehoor kreeg bij de politiek, noch ruimte in de media, om dit onderwerp te agenderen).

Hij heeft ervoor gekozen om dat niet in de strijd om het leiderschap van het CDA te gebruiken ten opzichte van Hugo de Jonge.

Overgeleverd aan het RIVM

Maar het is wel relevant om het te weten, omdat het laat zien dat de beslissers in Den Haag zich volledig overgeleverd hebben aan het RIVM en dat eigenlijk nog steeds lijken te doen. Zeker iemand als Hugo de Jonge. Met niet alleen noodlottige gevolgen in de zorg, maar ook op andere terreinen (zoals een instortende economie, een samenleving, die op veel punten nodeloos wordt gehinderd en volksgezondheid).

Ik ga er in dit blog niet uitgebreid op in. Ik deed het al in vorige postings.

Maar ik noem kort wel de volgende punten:

1. Het eerst niet willen onderkennen van het belang van aerosols, en nu stellen dat die wel een rol spelen, maar slechts in beperkte mate. (Een goed voorbeeld ervan is prof. Wallinga, die afgelopen maandag in het AD, nog letterlijk zei  “Ik ben geen expert als het aankomt op mondkapjes, maar weet wel dat wij die 1,5 meter afstand houden. Als je dat doet, is de meerwaarde van een mondkapje er niet”. Een tekst die identiek is aan die van prof. Van Dissel bij één van zijn laatste interviews tot nu toe.)
   
2. Al in maart waren er bewegingen in het westen om te promoten dat iedereen mondbescherming ging dragen op plekken met veel mensen, zoals men in Oost-Azië standaard deed. In Tsjechië deed men dat al vanaf half maart. Maar de WHO bleef zeggen dat mondbescherming geen extra voordeel opleverde buiten de zorg. En keer op keer wanneer prof. Van Dissel hierover bevraagd werd, zoals in de sessies in de Tweede Kamer, zei hij dat het alleen maar schijnveiligheid opleverde.  Een mantra dat vervolgens tot vervelens toe door alle leden van het kabinet en burgemeesters werd herhaald.

In april/mei werd op meerdere plekken wel mondbescherming ingevoerd, maar pas begin juni ging de WHO overstag en sindsdien raadt die organisatie ook het dragen van mondbescherming in openbare ruimtes aan (dus in binnenruimtes waar vreemde mensen elkaar ontmoeten en het houden van afstand problematisch is).

Het grote belang van aerosols

Steeds duidelijker wordt de prominente rol van de aerosols bij de verspreiding van het virus. Ik behoor tot de -gelukkig steeds grotere- groep, die stelt dat aerosols de dominante wijze van verspreiden van het virus is. Prof. Jimenez uit Colorado heeft dit overzicht gemaakt. En in dit document heeft hij het uitgebreid uitgewerkt.

Maar ook daar zien we het patroon dat de WHO en het RIVM als een soort koppige ezels moeten worden meegetrokken om dit belangrijke element bij de verspreiding van het virus uiteindelijk te onderkennen en daar de juiste maatregelen bij te nemen.

Besef daarbij ook dat de grote slachting bij de zorginstellingen mede is veroorzaakt door de aerosols die ongehinderd in die zorginstellingen konden rondzweven. En ik heb daarover van medewerkers uit die instellingen schrijnende verhalen gehoord. Waarbij ze ook al vroeg signaleerden dat het interne HVAC-systeem niet adequaat werkte en derhalve bijdroeg tot de verspreiding van het virus door de hele zorginstelling.

Niet alleen zijn de maatregelen die genomen worden dus verre van adequaat om het virus wereldwijd te bestrijden, maar ook zijn ze veel te grofmazig. Daardoor wordt er veel vermijdbare schade aangericht aan economie, samenleving en volksgezondheid.

Proportionele maatregelen

Als het virus zich alleen binnen verspreidt, dan zijn alle beperkingen die je aan de mensen in de buitenlucht oplegt schadelijk. Want ook daar moet men zich -geheel onnodig- aan die 1,5 meter afstandsregel houden. Met een beleid op terrassen dat we in het verleden niet eens toepasten als je in het ziekenhuis iemand wilde bezoeken. Met beperkingen voor mensen die zich buiten met elkaar willen ontspannen of actief willen zijn. En het risico te lopen boetes te krijgen en een strafblad.

Maar ook geldt dat voor de gevaren die je wel en niet loopt als je ergens in binnenruimtes bent met andere mensen. Op sommige plekken en op sommige momenten heb je dan echt een groot risico besmet te worden. Maar op veel plekken op veel momenten heb je dat niet.

Als je dan alleen generieke maatregelen afkondigt (overal 1,5 meter houden en in het OV mondbescherming dragen) dan richt je ook daar grote onnodige schade aan.

Net zoals het natuurlijk heel schadelijk was dat we in gebieden waar het virus amper heerste, zoals in het noorden van het land, we dezelfde maatregelen namen als in het zuiden van het land, waar het virus echt had toegeslagen. Een aanpak, die burgemeester Bruls bij nieuwe uitbraken in het najaar blijkbaar het liefst weer wil toepassen.

Specifieker bepalen

Juist daarom heb ik een overzicht gemaakt waarmee je veel specifieker kunt bepalen wanneer je wat moet doen om niet besmet te raken en anderen niet te besmetten. Gelukkig is die al door heel veel mensen bekeken.

Cruciaal daarbij is dat je de aanpak ook proportioneel maakt. Ik heb me al begin april een voorstander geuit van mondbescherming. Waarmee mensen voorkomen dat ze anderen kunnen besmetten op plekken met veel vreemde mensen. En als -net zoals in Oost-Azië- in West-Europa en New York al in een vroeg stadium mondkapjes verplicht waren gesteld in die binnenruimtes, dan waren er veel minder slachtoffers gevallen en was de economie veel minder ontwricht geraakt.

Maar ook heb ik aangegeven, dat als er maar heel weinig mensen besmet zijn in een gebied, het onnodig is om die mondbescherming te dragen. Daarvoor had ik dit als hulpmiddel gemaakt.

Risico’s

Zolang we ons in de groene zones bevinden wegen de voordelen van de mondbescherming in die besloten ruimtes niet op tegen de nadelen. Maar buiten die groene zones is het mijns inziens wel zeer gewenst die te dragen op plekken waar er inderdaad risico is.

Dat risico kan echter in binnenruimtes weggenomen worden als daar goede ventilatie, de juiste luchtvochtigheid of een HVAC-systeem dat echt coronaproof is.  In die gevallen loopt men ook in die binnenruimtes geen risico en is mondbescherming daar onnodig. Ook dat heb ik hierin beschreven. Plus dat mensen in risicogroepen zelf kunnen bepalen of ze bepaalde risico’s wel of niet willen lopen.

Zo kunnen we de goede balans vinden in het bestrijden van het virus en het in stand houden van onze samenleving. En zijn we niet overgeleverd aan mensen van de WHO/RIVM/OMT die ten aanzien van de bestrijding van het virus achter de feiten aanlopen. Er zijn zelfs landen waar de mensen in de buitenlucht mondbescherming verplicht moeten dragen.

Verplichte mondkapjes

Ik vrees met grote vreze dat we in Nederland ook aan het voorsorteren zijn om nu al in besloten ruimtes verplicht met mondbescherming te gaan werken, zoals nu in België en in Frankrijk is gebeurd.  Terwijl er twee weken geleden bijna 10.000 testen per dag werden uitgevoerd en per dag gemiddeld 60 mensen besmet raakten, is het aantal testen de afgelopen week gemiddeld per dag bijna 11.000 geweest en is het gemiddelde per dag gestegen van 58 naar 68.  Een toename van 10 per dag, waarvan de helft kwam doordat er meer getest is.

Toch hoorde ik prof. Voss bij DIDD van Tijs van den Brink zich al zorgen maken over deze “stijging”.  En als we – wellicht doordat er ergens in Nederland een clustertje opduikt, wellicht weer in een vleesverwerkend bedrijf- een verdere toename krijgen van 10 of 20 per dag, dan hoor ik al onze usual suspects op tv waarschuwen dat dit het begin is van een tweede golf. En van de weeromstuit wordt aangekondigd dat we in alle openbare ruimtes verplicht mondbescherming moeten dragen.

Iets wat met zulke lage aantallen besmette personen een complete overkill is.

Ik erger me dagelijks aan het feit dat we ons niet voorbereiden op het echte grote gevaar in het najaar. Dat als we dan gesloten ruimtes hebben waar geen goede ventilatie is en het HVAC-systeem niet coronaproof is gemaakt, dat we dan daar wel forse uitbraken krijgen. Met veel ingrijpende maatregelen tot gevolg.  Dan zal het dragen van mondbescherming niet het enige zijn dat we zullen moeten gaan doen in die ruimtes, maar krijgen we ongetwijfeld nog steviger maatregelen, die zowel de bevolking als de economie weer terugwerpt.

Maar ja, zolang WHO/RIVM het grote belang van aerosols bij de verspreiding van het virus bagatelliseren, gebeurt er op dat punt vrijwel niets.  En kan Nieuwsuur zich al voorbereiden voor een nieuwe serie à la de huidige voor ergens in het najaar. Maar dat zal dan wederom te laat zijn.

Wanneer ontworstelen politici als Hugo de Jonge zich nu eens aan de dictaten van het RIVM en OMT en laten ze zien dat ze wel een goede afweging kunnen maken wat onze samenleving nodig heeft? En ze echt anticiperen op datgene wat er op ons af komt in plaats van langzaam achter de feiten aan te hobbelen, zoals dat ook in de zorg is gebeurd? Met dramatische gevolgen.

En wat de gevolgen zijn voor economie en samenleving zal pas in het najaar goed zichtbaar gaan worden.

U heeft zojuist gelezen: Over aerosols, mondkapjes en RIVM.

Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.