Slotpeiling en Prognose TK2025

Slotpeiling

Dit is de slotpeiling, die vandaag is uitgevoerd. Er zijn ongeveer 8000 mensen ondervraagd. Dit is de peiling en de prognose voor de uitslag morgen.

Om goed te begrijpen wat er aan het gebeuren is, moet deze grafiek afgespeeld worden. Het betreft het verloop van de 5 grootste partijen de afgelopen 13 maanden.

Deze grafiek is een goede achtergrond om de grote verschuivingen van de laatste weken goed te kunnen plaatsen:

PVV

Het aandeel PVV kiezers uit 2023 dat weer aangeeft PVV te stemmen is in korte tijd met ruim 10%-pnten gedaald. Die kiezers gaan nu met name naar VVD en FVD. Maar ook zijn de overgangen vanuit andere partijen naar PVV verminderd. De toestroom van kiezers van NSC en VVD is gehalveerd. Per saldo staat daarmee de PVV op het laagste niveau sinds TK2023

GroenLinks-PvdA

Van alle partijen is deze partij al heel lang vrij stabiel gebleven. Na een periode in de lente met scores rond 29 is het na de zomer gedaald tot het niveau van rond de 24. En daar is het gebleven.

CDA

Deze partij was vanaf begin 2024 aan een gestage opmars bezig. In augustus was dat 24 zetels. Maar toen is het gestagneerd. Terwijl de populariteit van Henri Bontenbol hoog bleef, is er na het interview met Nieuwsuur iets fundamenteels gebeurd bij bepaalde CDA-kiezers.

De daling van het CD, die daarna plaats vond is goed te begrijpen als de de voorkeur voor het CDA naar religie wordt bekeken:

• Kiezers die PKN als religie hebben, gingen duidelijk meer CDA stemmen (van 21% naar 24%)
• De Rooms-Katholieke kiezers daalden 20%  (van 21% naar 17%)
• Degenen die geen religie hebben daalden 40% (van 8% naar 5%)

En dat zorgde voor de terugval van het CDA naar rond de 13% (20 zetels). Besef dat de groep die geen religie heeft fors groter is dan de andere twee groepen.

D66

Vanaf begin september kwam D66 los van het niveau van 9 zetels waarop ze stonden. Die stijging kwam doordat Jetten overal aanwezig was (in programma’s en commercials en zeker ook in De Slimste Mens). Doordat PvdA was samengegaan met GroenLinks kwam er meer electorale ruimte vrij voor D66 tussen de positie van GroenLinks-PvdA en het midden. Toen ook nog het CDA met name de niet religieuze kiezers begon te verliezen kreeg D66 een extra boost. Dat zou zelf kunnen leiden tot een uitslag waarbij D66 de grootste partij wordt.

VVD

Die partij stond in maart nog op 27 zetels, maar maakte daarna een duikvlucht tot 13 zetels begin september. In de laatste 2 weken van de verkiezingen trok de VVD sterk aan. Deels ook door de verzwakking van het CDA, maar zeker ook door de expliciet positionering dat de VVD niet in een regering met GroenLinks-PvdA ging zitten. Daarmee zorgde  de VVD voor een duidelijk onderscheid met het CDA, die deze optie wel open hield. Dat leverde een forse stroom van kiezers op van PVV, en JA21. Ook zagen we beduidend meer kiezers van de VVD die nu aangeven weer VVD te zullen stemmen. Dat was lager dan 40% en is nu hoger dan 60%.

Uiteindelijke stemkeuze

Ongeveer een derde van de kiezers kan uiteindelijk vandaag toch iets anders stemmen dan ze in de laatste peiling hebben aangegeven. Juist door het feit dat zoveel partijen zo dicht bij elkaar zitten maakt de verleiding groot voor mensen die niet zeker van hun keuze zijn te gaan stemmen op één van de partijen die de grootste kan worden.

Dat is in Nederland nog nooit eerder zo gebeurd en kan nog een forse impact hebben op het uiteindelijk resultaat. Zowel van de grote partijen als van de kleine partijen. Die laatste partijen zouden extra kunnen verliezen door strategische stemmers.

Uitslagenavond

Vanavond zorg ik voor mijn “traditionele” uitslagenavond via Salto-tv en het YouTube kanaal van Geen Stijl. Zodra de echte uitslagen binnenkomen kunnen we een goed beeld per gemeente geven hoezeer die gemeente bijdraagt tot het eindresultaat van de grote partijen. En het zou wel eens heel laat kunnen worden voordat we de belangrijke feiten van deze verkiezing weten: “wie wordt de grootste”?  en “welke combinatie van partijen heeft een meerderheid”?