Ten opzichte van begin juli zijn de electorale verschuivingen beperkt. Het oordeel van CDA- en VVD-kiezers over mogelijke coalities loopt sterk uiteen. Met name het oordeel over GroenLinks-PvdA als mogelijke regeringspartner verschilt sterk.
Lees volledig artikel: Nog 3 maanden: contouren van de strijd om het politieke midden
Peiling 26-7-2025
Sinds drie weken geleden is er weinig veranderd. De grootste verschuiving zien we bij JA21, die drie weken geleden op 10 zetels stond en nu op 8. Het lijkt er op dat uitspraken van Coenradie over de islam een lichte terugval voor JA21 heeft betekend. Maar nog steeds staat die partij op 7 zetels winst.
De andere verschuivingen beperkten zich tot 1 zetel:
Gestegen:
- BBB, die sinds de val van het kabinet in de lift ziet. Nu inmiddels weer op 5 zetels.
- D66, die lijkt wat te profiteren van de beweging naar het midden toe.
- SP en Partij voor de Dieren, die 1 zetel stijgen.
Gedaald:
- JA21 2 zetels
- GroenLinks/PvdA die sinds de “motie-Piri” wat lijkt weg te zakken: 1 zetel minder
- De VVD, die verder verzwakt en nu 2 zetels achter staat op het CDA. (De peiling is uitgevoerd voordat het verkiezingsprogramma van de VVD bekend werd).
Als we de overgangstabellen bekijken zien we verschuivingen vrijwel alleen binnen de rechter- en linkervleugels. Alleen bij het CDA zien we dat die partij kiezers van beide kanten aantrekt.
De grote uitdaging voor de VVD zal zijn in welke mate die partij enerzijds kiezers van rechts van de VVD kan aantrekken en hoe de concurrentieslag met het CDA zal verlopen.
Regeringsvoorkeur
Zoals we in ons artikel van 2 weken geleden al aangaven zal de gewenste premier en regering (of juist de absoluut niet gewenste premier en regering) een stevige invloed hebben op de keuze van de partij.
Daarover zijn een aantal vragen gesteld.
Allereerst is aan de kiezers gevraagd als ze alleen uit drie bepaalde coalities zouden kunnen kiezen naar weke hun voorkeur uitgaat. Het meest belangrijke is daar het verschil in oordeel tussen de partij waar men nu de voorkeur aangeeft.
Deze grafiek wordt waarheidsgetrouwer als de breedte van de staven wordt bepaald door het aandeel van de kiezers van die partij onder alle Nederlanders. Dan ziet de grafiek er zo uit.
Goed is te zien hoe de kiezers links van het CDA een duidelijke voorkeur hebben voor een combinatie waarin GroenLinks/PvdA zit en de kiezers rechts van het CDA voor een combinatie zonder GroenLinks/PvdA erin. CDA-kiezers hebben een min of meer gelijke voorkeur voor die drie combinaties
Belangrijk is wel om te beseffen dat op basis van de huidige peiling het aantal zetels voor die drie coalities is:
- GroenLinks/PvdA, CDA en VVD 67 zetels
- D66, CDA, VVD en JA21 58 zetels
- CDA, VVD, JA21, BBB 53 zetels
De bovenste combinatie met D66 erbij zou op dit moment wel op meer dan 75 zetels uitkomen.
Bij de onderste combinatie plus PVV is dat ook het geval. Maar als dan het CDA er niet bij zou zitten dan haalt die combinatie ook maar 61 zetels.
(Naarmate de PVV hoger uitkomt bij de verkiezingen zal het moeilijker zijn voor de andere partijen om samen meer dan 75 zetels te halen.)
Polarisatie
Bij de gewenste regeringscombinatie speelt ook een rol welke partijen men niet in de regering wil. Naast de PVV, die de partijen VVD en CDA uitsluiten, is er bij veel kiezers aan de rechterkant een afkeer voor GroenLinks/PvdA. Daarbij is het voor het verloop van de verkiezingen vooral van belang wat de kiezers van CDA en VVD hiervan vinden.
Duidelijk is te zien hoe sterk de afkeer van de VVD-kiezers is tegen GroenLinks/PvdA als regeringspartij. Die afkeer is bij kiezers van JA21, BBB en PVV nog (veel) groter.
Aan de andere kant is er ook duidelijk te zien dat de huidige kiezers van het CDA en VVD achter de uitsluiting van de PVV als regeringspartner staan. Want dit is het percentage van die kiezers die zegt dat ook als de PVV de grootste partij wordt de PVV toch niet in de regering moet worden opgenomen:
- VVD-kiezers 57% wil het ook dan niet
- CDA-kiezers 81% wil het ook dan niet
De grote vraag zal zijn of op 29 oktober bij de overwegingen van de kiezers de gewenste regeringscoalitie een cruciale rol zal spelen of toch de belangrijkste programmapunten van de partijen.
