Vindingrijkheid en goede data nodig i.p.v. nieuwe lockdown

Leestijd: 9 minuten

Het nieuwe rapport van de RIVM laat zien dat men de dataverzameling, -analyse en -presentatie nog steeds niet op orde heeft. En vervolgens gaan onze deskundigen met die slechte data aan de haal om de alarmbel nog harder te luiden waardoor de bevolking nog angstig wordt. Maar de oplossing ligt nu niet in nog hardere (en deels verkeerde) maatregelen of zelfs een lockdown. In deze fase zijn vindingrijkheid en betrouwbare data cruciaal.

Als u het verhaal over de data al wel kent (en het is elke week helaas ongeveer hetzelfde, spring dan meteen naar het onderdeel “vindingrijkheid”, door hier te klikken).

Soms wil ik mijn schoen naar de tv gooien. Tijdens het interview dinsdagavond met professor Rosendaal in Nieuwsuur kreeg ik weer die neiging. Vijf en een halve minuut na de start van de uitzending geeft hij aan dat het nu weer half maart is en dat we een soort lockdown moeten gaan doen. Hij baseert zijn analyse op een al maanden door mij bekritiseerde grafiek. Een compleet misleidende grafiek waarvan het RIVM nota bene dinsdag een soort van afstand nam. En professor Gommers berekende bij Jinek dat wellicht 50.000 à 60.000 mensen overlijden als we het allemaal op z’n beloop laten. Het zijn ongetwijfeld uitstekende medici, maar van data en analyses hebben ze geen kaas gegeten.

En dan hebben we nog premier Rutte. Als we maar onze handen stuk wassen en ons goed aan de 1,5 meter houden dan krijgen we het virus onder controle, zei hij dinsdag bij Tijd voor Max.

De dag werd afgesloten met het trieste bericht dat in een zorginstelling in Norg inmiddels twaalf van de 24 besmette bewoners zijn overleden. En dat de GGD niet heeft kunnen vaststellen hoe dat is gebeurd.

Kijk even door je oogharen en je weet in welke noodlottige spiraal we weer zijn geraakt. De angst bij de bevolking neemt toe: men roept om strengere maatregelen. De data zijn een puinhoop en je kan er iedere gewilde conclusie uit trekken: het RIVM en de deskundigen kunnen in de media de alarmklok steeds harder luiden. De maatregelen worden strenger en strenger waardoor de angst nog groter wordt. Etcetera. En zo geven we onze economie en samenleving de laatste klap.

De oorzaken? Slechte data, slechte organisatie en gebrek aan vindingrijkheid.

Om te beginnen: de slechte data

Iedereen die probeert om op basis van de beschikbare data een goed beeld te krijgen, heeft inmiddels grijze haren. De cijfers die het RIVM dagelijks binnenkrijgt en vervolgens naar buiten brengt, geven niet het beeld van wat er gisteren is gebeurd, maar het zijn de cijfers die het RIVM gisteren heeft binnengekregen. In het wekelijks overzicht zie je dan over welke dag/dagen het echt gaat. Maar ook die data komen niet overeen met data uit andere bronnen. Het is om gek van te worden.

Op 6 oktober stond op de website deze grafiek van de ziekenhuisopnames. Het was een update ten opzichte van vorige week.

De gele balkjes zijn de waarnemingen die er in één week bij gekomen zijn. Goed is te zien hoeveel meldingen erbij zijn gekomen voor de vorige laatste datum van 29 september. Op 26 september kwam er nog 40% bij.  We weten dus wel zeker dat de volgende week er nog veel ziekenhuisopnames erbij zullen komen van de afgelopen week. Maar hoeveel?

Nu staat in het weekrapport van het RIVM ook data uit een andere bron, namelijk NICE.   Dat is een organisatie die was opgezet in de negentiger jaren om de bezetting van de IC’s bij te houden. Ze houden nu ook de cijfers van de verpleegafdelingen bij en dit is hun tabel (maar wel excl. de IC-cijfers).

Tekst loopt door onder grafiek.

Tot 14 september lijkt de grafiek qua vorm op elkaar. Dat wel, maar de absolute cijfers zijn bij NICE per dag ongeveer twee keer zo hoog als bij het overzicht van het RIVM tot dat moment.  Daarna gaat het nog erger uit elkaar lopen. 14 september staat bij het RIVM op ruim 20 en bij NICE op circa 50. En nu zouden de cijfers rond de 100 liggen volgens NICE en bij het RIVM zien we cijfers van onder de 40, maar die zullen nog wel wat groeien. Wat is het nu? En waarom verschillen die cijfers zo erg?  Zou toch eens de moeite waard zijn na meer dan 6 maanden, om dat boven tafel te krijgen en de data wel op één lijn de krijgen.

Maar er is nog een bron. Die van Prof. Kuipers, de LCPS, de landelijke coördinatie patiënten spreiding. Maar daar wordt niet bijgehouden hoeveel nieuwe patiënten er gekomen zijn, maar hoeveel er op de afdelingen liggen. (Dus het aantal erbij minus het aantal eraf). Dat geeft een indruk van de toename van de druk op de zorg. In de laatste 7 dagen is het aantal patiënten met (vermoedelijk) Covid-19 per saldo volgens die telling van 701 gestegen naar 975.  Het aantal patiënten ervan dat op de IC’s lagen stegen van 150 naar 190.

Dus even recapituleren: de data van het RIVM, verzameld door de GGD ’s zijn ongeveer de helft van die van NICE en lopen gemiddeld bijna een week achter. De cijfers van LCPS zijn niet één op één vergelijkbaar, maar geven wel aan hoe de druk op de ziekenhuizen toeneemt. In één week zijn er dus 275 meer patiënten netto bijgekomen. Dat zijn er per dag gemiddeld 40. Laten we zeggen dat die in circa 75 ziekenhuizen liggen. Dat betekent per dag komt er volgens NICE gemiddeld per dag per ziekenhuis bijna anderhalve patiënt bij, en netto neemt het aantal per dag met wat meer dan een halve patiënt toe.

Er zijn rond de 70 IC’s. Per dag komen er volgens NICE circa 20 patiënten bij. Netto neemt het per dag met 6 toe. Per IC is dat resp. 0,3 patiënt en 0,1 patiënt.

Nu wil ik dit allemaal niet bagatelliseren. Maar je hebt de cijfers wel nodig om alles in het juiste perspectief te zetten. Dat doe ik dan op het eind want er zijn nog meer cijfers, waaruit weer andere indrukken te krijgen zijn.

De aanhoudende lage overlijdenscijfers

Voor wat de cijfers van het RIVM dan ook waard zijn, uit hun wekelijkse grafieken is op te maken dat het aantal nu ongeveer 15 sterfgevallen per dag is. De schatting is dat meer dan de helft ervan in zorginstellingen heeft plaatsgevonden.

Even ter referentie. Begin april zagen we dat er ongeveer 150 overlijdensgevallen per dag door RIVM werden gemeld. Maar ook hiervan kunnen we niet zeggen of de cijfers van vandaag echt 10% zijn van de cijfers van toen. Misschien komen er, doordat we nu meer testen, meer overlijdensgevallen met Covid-19 in de statistieke? En/of is de administratie van de GGD minder up-to-date dan toen? Alles is mogelijk.

De testresultaten en riolering

Ook bij de cijfers van de testresultaten weet je niet meer wat ze nu zeggen. Ja, er zijn zeker stijgingen, maar in welke mate is ook niet meer goed af te leiden.

Zo lees ik in het RIVM rapport dat de GGD-testdata maar tot 2 oktober lopen en niet tot 6 oktober. Vermoedelijk zijn er technische problemen. Maar vreemd zijn dan de dagresultaten. Die nu al een paar dagen rond de 4500 zouden liggen. Uit het weekrapport zou blijken dat 9% van de testen positief zijn. Er worden ruim 30.000 testen per dag afgenomen, maar toch krijgen we dagmeldingen van 4500. Dat zou dan rond de 15% moeten zijn. Maar hoe verhoudt zich dat dan weer met die 10% van 30.000?

Echt een complete chaos. En als dat al met de cijfers zelf is, hoe zou het dan zijn met het Bron- en Contactonderzoek en de rest van die decentrale aanpak via de GGD’s en het testen?

De rioleringscijfers laten ondertussen een stijging zien. Niet echt een exponentiele, maar meer een lineaire. Drie weken geleden was het nog 270 en nu is het 630.

Als je de positieve uitslagen van de testen corrigeert op het aantal uitgevoerde testen dan geven de rioleringscijfers wel ongeveer dezelfde trend aan. We maken een duidelijke periode van stijging door. Maar dat het nu al ongeveer half maart is, zoals Prof. Rosendaal in Nieuwsuur gisteravond zei is of onwetendheid of onkunde. Maar wat het ook is, het is vooral bangmakerij.

Maar hoe groot zijn de absolute cijfers dan echt?

De kernvraag bij dit alles is wel hoe de ontwikkelingen zijn onder de gehele bevolking. Want ik geef al sinds eind juli aan dat de grafiek met het aantal besmettelijken van geen kanten klopt.  Hier heb ik het uitgebreid beschreven.

Zowel het cijfer van het hoogtepunt (rond de 270.000) dat veel te laag is. Als het cijfer van twee weken geleden (150.000) dat duidelijk te hoog was.

Vanzelfsprekend was ik benieuwd naar wat het rapport van het RIVM van deze week zou laten zien t.a.v. deze grafiek. Want gezien de stijging zag van het aantal positieve testen dan zou je toch mogen verwachten dat het aantal besmettelijken volgens het RIVM gestegen zou zijn in de richting van (ik denk) 200.000.

Maar nee, dat laat het weekrapport niet zien. Er staat aangegeven dat men vanaf 9 oktober de berekening weer met ziekenhuisopnames gaat doen in plaats met het aantal positieve testuitslagen. Iets wat ik dus al in juli had bepleit. Dat is ten minste nog enigszins consistent met de aanpak van maart. Maar dat heeft direct wel grote gevolgen. Want de ziekenhuisopnames zijn volgens het RIVM zelf nu circa 8% van het hoogtepunt in maart en volgens NICE 16%. Maar dus bij lange niet de 55% die Van Dissel vorige week nog de goegemeente voorhield op basis van die 150.000 besmettelijken.

Dus je zou denken, kom dus maar op met die nieuwe grafiek. RIVM, jullie hebben toch de ziekenhuisopnames! Zelfs als jullie van de NICE ziekenhuiscijfers uitgaan (hoger dan de eigen RIVM-cijfers) dan zouden jullie nu moeten melden dat het aantal besmettelijken niet de 150.000 van de vorige week waren, maar ruim 40.000.

Maar nee, wat doet het RIVM?

Ze geven dezelfde grafiek van vorige week nog een keer in het rapport, met de informatie van vorige week. Dus die ongeveer 150.000 besmettelijken van toen. Het cijfer dat Prof. Roosendaal gisteravond dus gebruikte. Of ik moet eigenlijk zeggen “misbruikte”.

Het is afwachten wat de volgende week uit de black box van het RIVM komt. Er zijn maar twee mogelijkheden. Of ze melden dat het aantal besmettelijken dan rond de 60.000 zal liggen.  Of ze gaan melden dat hun schatting van 270.000 van maart een stuk te laag was. Om immers het cijfer van de 150.000 van vorige week ook nog minstens volgende week te kunnen halen is het nodig dat het hoogtepunt van maart van 270.000 naar zeker 700.000 omhooggetrokken wordt.

Dat wordt afwachten hoe Van Dissel en consorten zich hier volgende week uit gaan redden. Ze vinden ongetwijfeld wel een ingenieuze manier om deze grote breuklijn te maskeren.

Op de reproductiefactor (die nu gedaald zou zijn naar 1,17 ga ik maar niet in) want dat heb ik al diverse keren gedaan en is hetzelfde tranendal.

Denk niet dat dit allemaal onbelangrijk geneuzel is. Het zijn cruciale cijfers om het gevoel te krijgen van de omvang van de problematiek.

Als namelijk het aantal besmettelijken in Nederland in mei al 3 miljoen was geweest dan had Van Dissel nooit kunnen zeggen dat de maatregelen destijds 23.000 opnames op de IC’s had bespaard. En de berekening van Gommers bij Jinek dat als we het virus gewoon laten rondgaan het 50.000 à 60.000 extra doden oplevert is ook op de verkeerde cijfers van maart gebaseerd. Plus dat hij geen rekening houdt met de duidelijk lagere sterftepercentages van dit moment.

Ik zou ook een sommetje kunnen maken. Maar op basis van het slechte cijfermateriaal is het ook niet echt hard te maken. Maar met mijn sommetjes kom ik tot de conclusies dat we als we nu meer de Zweedse aanpak zouden volgen tot aan de volgende zomer ongeveer hetzelfde aantal overlijdensgevallen zullen krijgen als tijdens het griepseizoen van 2017-2018 en het Covid-seizoen van het eerste deel van het jaar. Rond de 10.000.

Want de kans dat naast Covid-19 er ook nog een griepuitbraak zal zijn wordt niet groot geacht. Het is althans niet op het Zuidelijk Halfrond gebeurd in hun winter.

Ten slotte

 Hoe kunnen we de druk op de zorg verlichten?

Ten slotte de druk op de zorg. Natuurlijk is die er en een groei van besmettingen gaat ook problemen opleveren omdat het de rest van de zorg langzaam kan verdringen.  Maar als die druk de reden is om nog een keer harikiri te plegen op onze samenleving dan moeten we proberen die druk van de zorg zoveel mogelijk op een vindingrijke manier te ontlasten. T.a.v. dat punt ben ik door een deskundige gewezen op het feit dat die problematiek van de zorg ook komt door de wijze waarop we in Nederland die zorg hebben georganiseerd. Met ongeveer 120 ziekenhuislocaties. En op ieder van die locaties moeten voorzieningen worden getroffen voor Covid-19 patiënten.

Hij gaf aan dat we dat veel meer zouden moeten centraliseren. De Covid-19 patienten naar een paar locaties brengen en daarmee de andere ziekenhuizen te ontlasten. Die hoeven hun zorg dan niet af te schalen.

Daarom hebben de Chinezen destijds in heel korte tijd een ziekenhuis uit de grond gestampt. Wij zouden daarvoor niet eens een nieuw gebouw moeten neerzetten. Er zouden toch gebouwen moeten zijn in Nederland die deze rol kunnen gaan vervullen. Ik heb daarvoor wel een voorstel, waarvan ik denk dat velen daar warm voor te maken zouden zijn en zich er hard voor zouden willen inztten.

Waarom nemen we daarvoor niet de RAI en het complete nieuwe lege hotel met 650 prachtige kamers ernaast. De Rai kan ingericht worden met behulp van onze militairen als ziekenhuis voor Covid-19 patiënten. Het hotel kan gebruikt worden voor het onderbrengen van personeel, familieleden, etc. (Of misschien is het hotel wel te gebruiken om de patiënten onder te brengen, maar als de liften niet groot genoeg zijn voor patiëntenvervoer is dat al uitgesloten).

Het zou een project moeten zijn waar we veel vindingrijkheid en creativiteit voor moeten inschakelen. Ik denk dat veel mensen in en buiten de zorg het geweldig zouden vinden om bij dit project betrokken te zijn. Misschien lok je wel nieuw zorgpersoneel via de huisvesting in dat hotel. Elke dag komen de betrokkenen melden hoe goed het daar gaat en welke hulp ze nog meer nodig hebben. In plaats van bij elke nieuwsshow en talshow alleen deprimerende en angstaanjagende verhalen komt de projectleider vertellen over dit geweldige project dat een belangrijk deel van het probleem in de zorg zou kunnen oplossen.  Ik werd  tussen september en februari elke keer weer enthousiast als ik de projectleider van het Eurovisiesongfestival hoorde praten over de voorbereidingen voor mei 2020 in Rotterdam.

Veel ziekenhuizen zullen blij zijn omdat ze dan niet hun eigen zorg hoeven af te schalen.

Ja het kost geld, veel geld. Maar dat kosten lockdowns nog veel meer. Ja het breekt door de structuren en belangen heen van de bestaande ziekenhuizen. Maar hoewel je merkt dat de regering dat tot nu toe niet wil of kon (kijk naar hoe het gaat met de decentrale GGD’s), wordt het echt de hoogste tijd voor een echt vernieuwende aanpak.

Want als we op dat punt niet echt snel en vindingrijk ingrijpen worden we door de slechte dataverzameling, het bewust of onbewust verkeerd interpreten van de cijfers, het scheppen van nog meer angst onder de bevolking, gesjoemeld in een nieuwe landelijke lockdown. Die veel heel meer schade oplevert dan het aan mensenlevens en gezondheid lijkt te besparen.

N.B. Misschien kan u, geachte Premier Rutte, de volgende keer niet alleen roepen “handen stukwassen, 1,5 meter”, maar ook “ventilatie, ventilatie, ventilatie”.  En bel anders even met Angela Merkel, die legt het u anders wel even uit.

U heeft zojuist gelezen: Vindingrijkheid en goede data nodig i.p.v. nieuwe lockdown.

Volg Maurice de Hond op Twitter | YouTube | Facebook | LinkedIn.

Mocht u ons werk ook met een kleine donatie financieel willen ondersteunen klik dan hier.