Tweede Kamerverkiezingen waren en zijn steeds ook Premierverkiezingen. De zittende premier won vrijwel steeds. Maar als de premier niet meedoet, zoals in 2002, zijn de verschuivingen het grootst en de campagne het bijzonderst. In 2023 worden het historische verkiezingen met ook een grote kans dat de winnende lijsttrekker niet de premier zal worden.
Lees volledig artikel: 22-11-23: De slag om het Torentje
22-11-23: De slag om het Torentje
De “premierverkiezing”
Aan de afgelopen 11 Tweede Kamerverkiezingen sinds 1986 heeft slechts 2 keer een zittende premier niet meegedaan (1994 en 2002). En van de 9 keer dat een premier meedeed, verloor hij slechts 1 keer (Balkenende in 2010).
Het is dus onzin om de Tweede Kamerverkiezingen geen premierverkiezing te noemen. Want de premierbonus speelt een heel grote rol bij die verkiezingen.
Besef dat bij de Tweede Kamerverkiezingen de opkomst rond de 80% ligt. Veel hoger dan bij de Provinciale Statenverkiezingen en nog hoger dan bij de Gemeenteraadsverkiezingen. En dat komt met name omdat bij de kamerverkiezingen de kiezer een beeld heeft van wat het effect van zijn/haar stem is. Die heeft namelijk invloed op de regeringsvorming en de keuze van de premier. Bij verkiezingen voor de provincie of gemeente is dat voor de kiezer veel onduidelijker. En daarom komen er dan veel minder kiezers op.
En als de zittende premier niet mee doet en er ook geen duidelijke kroonprinsen zijn (zoals in 2002) dan is de verkiezingscampagne anders en zijn de verschuivingen groot. 2002 is tot dusverre de Tweede Kamerverkiezing geweest met het grootste aantal zetelverschuivingen tot nu toe. O.a. met een nieuwe partij (LPF), die uit het niets 26 zetels haalde, en zonder de moord op Fortuyn zouden het er beduidend meer zijn geweest.
Op de avond van de Provinciale Statenverkiezingen in maart voorzag ik al dat het kabinet ging vallen en noemde ik ook al Omtzigt, BBB en Keijzer als factoren van belang bij die verkiezingen.
De “kandidaat-premiers”
Inmiddels zijn er drie “kandidaat-premiers”: Timmermans, Yeşilgöz en Keijzer. Of er een premierkandidaat komt van de nieuwe partij van Pieter Omtzigt (NSC) is nu nog onduidelijk. Of die kandidaat, als hij/zij er komt, de aantrekkingskracht van NSC verhoogt is trouwens nog maar de vraag. Want de grote electorale aantrekkingskracht van die partij is Omtzigt.
Nu is het niet zo dat de grootste partij dan ook automatisch de premier levert. Tot nu toe is dat sinds 1986 steeds gebeurd, maar dan alleen omdat de deelnemende partijen aan de regering die keuze maakten.
Er zijn diverse uitslagen denkbaar op 22-11-23 waarbij ik betwijfel of de grootste partij dan de premier levert:
– Stel dat PvdA/GroenLinks de grootste partij wordt. En die partij plus VVD en NSC halen samen meer dan 75 zetels in de Tweede Kamer. Dan acht ik de kans klein dat Timmermans premier wordt.
Er zijn namelijk twee forse problemen: Allereerst hebben deze drie partijen samen 24 zetels in de Eerste Kamer. In de tweede plaats acht ik de kans niet groot dat VVD en NSC in een regering stappen met de leider van PvdA/GroenLinks als premier. Juist omdat de lijsttrekker van NSC zelf in de Kamer blijft zal hij dat ook het liefst hebben van de lijsttrekkers van de andere regeringspartijen.
– Stel dat NSC de grootste wordt, wie wordt er dan premier?
Het kan zijn dat NSC met een bijzondere kandidaat komt, die voor de formerende partijen acceptabel is. Maar juist omdat BBB 16 zetels in de Eerste Kamer heeft zal die partij een belangrijke kandidaat zijn om in de regering opgenomen te worden. Het is dan ook heel goed denkbaar dat in dat geval NSC Mona Keijzer als premierkandidaat ondersteunt. Met als extra aantekening dat de kans heel groot is dat NSC plus BBB samen de grootste worden (met 40 of meer zetels). Een combinatie, die dan ook de grootste partij is in de Eerste Kamer.
Historisch
Niet alleen beloven de aanstaande verkiezingen historisch te worden, maar de regeringsformatie belooft dat ook. Het zal, nog meer dan in 2002, een waterscheiding zijn in de Nederlandse politieke geschiedenis.
Vanavond om 21 uur kom ik met een nieuwe peiling die na vandaag wordt gehouden na het bekend worden van Mona Keijzer als premierkandidaat van BBB. En om 21 uur hou ik ook een Q&A over de peiling en de electorale situatie met Vincent Everts. De link ernaar zal vanavond laat ook hier worden gezet.
U heeft zojuist gelezen: 22-11-23: De slag om het Torentje.
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Deze website opereert dankzij de financiële steun van de bezoekers en kent geen paywall of adverteerder. Klik hier als u een (kleine) donatie wilt geven. Onze dank is groot.
