Er zijn twee grote blokken van kiezers en partijen met sterk tegengestelde opvattingen over klimaat en asiel. Dat zal overgangen van kiezers tussen partijen van het ene blok naar het andere sterk beperken en bepalend zijn voor de uitslag van TK2023.
Lees volledig artikel: De cruciale rol van thema’s bij partijovergangen tijdens TK2023
De cruciale rol van thema’s bij partijovergangen tijdens TK2023
Welke thema’s spelen er?
Bij de keuze op welke partij men gaat stemmen spelen thema’s een belangrijke rol. Als men een thema belangrijk vindt dan wil men op een partij stemmen, die dat thema ook erg belangrijk vindt en eenzelfde insteek kent als die van de kiezer.
De onderwerpen “economie/werkgelegenheid”, “sociale zekerheid” en “veiligheid” speelden doorgaans een zeer belangrijke rol. Bij de verkiezingen van 2010 speelden islam/immigratie/integratie een grote rol. (En haalde PVV het record van 24 zetels).
In onze peiling van 16 juli jl. hebben we 11 thema’s aan de kiezers voorgelegd en gevraagd welke drie ervan een heel belangrijke rol gaat spelen bij het bepalen van hun stem bij de a.s. verkiezingen. Niet alleen de totaaltelling van alle Nederlanders is interessant. De samenhang met stemgedrag en achtergrondkenmerken heeft een sterke invloed op de uiteindelijke uitslag.
Dit zijn de totalen:
- 54% noemt dan Asielzoekers/immigratie
- 39% Woningtekort
- 35% Zorg
- 35% Stikstofbeleid/natuur/vermindering veeteelt
- 29% Koopkracht/inkomen
- 29% Klimaat
- 27% Veiligheid/Criminaliteit
- 17% Pensioen
- 15% Europese Unie
- 13% Onderwijs
- 2% Cultuur
Bij een aantal thema’s zien we grote verschillen naar het huidig stemgedrag. Bij het onderwerp asielzoekers/immigratie zijn de verschillen tussen de partijen het grootst. 92% van de kiezers van JA21 noemen dit thema, terwijl dat bij D66 maar 13% is.
Er is een groot verschil tussen kiezers van Ja21, PVV, FVD, VVD, BVNL/Groep van Haga, BBB aan de ene kant en de kiezers van D66, PvdD, PvdA/GL, VOLT, ChristenUnie en SP aan de andere kant.
Het thema “Klimaat” laat een volledig tegengesteld patroon zien.
De top-3
Als we bij de huidige kiezers per partij de drie hoogst scorende thema’s op een rijtje zetten dan krijgen we twee groepen partijen. Dit is de groep met asielzoekers/immigratie op de 1e plaats.
| 1e plaats | 2e plaats | 3e plaats | |
| BBB | Asiel | Woningtekort | Zorg |
| Lijst Omtzigt | Asiel | Woningtekort | Zorg |
| VVD | Asiel | Veiligheid | Woningtekort |
| PVV | Asiel | Veiligheid | Zorg |
| FVD | Asiel | Europese Unie | Woningtekort |
| BVNL/Groep Van Haga | Asiel | Woningtekort | Zorg |
| JA21 | Asiel | Woningtekort | Veiligheid |
| CDA | Asiel | Woningtekort | Veiligheid |
| SGP | Asiel | Veiligheid | Koopkracht |
Bij geen van de partijen uit de tweede groep staat Asiel bij de meestgenoemde drie thema’s.
| 1e plaats | 2e plaats | 3e plaats | |
| PvdA/GroenLinks | Klimaat | Stikstofbeleid | Woningtekort |
| D66 | Klimaat | Stikstofbeleid | Woningtekort |
| VOLT | Klimaat | Europese Unie | Stikstofbeleid |
| PvdD | Stikstofbeleid | Klimaat | Woningtekort |
| ChristenUnie | Woningtekort | Klimaat | Stikstofbeleid |
| SP | Zorg | Woningtekort | Koopkracht |
Behoudens bij SP staan Klimaat en Stikstofbeleid bij deze partijen steeds bij de eerste drie.
Als we kijken naar het verschil tussen de kiezers bij de Tweede Kamer van 2021 van GroenLinks en PvdA dan was er wel een duidelijk verschil.
- GroenLinks-kiezers van toen laten dezelfde drie eerste plaatsen zien als de combinatie van PvdA en GroenLinks nu: Klimaat, Stikstofbeleid en Woningtekort.
- PvdA-kiezers van toen echter hebben drie andere thema’s op de eerste plaatsen: Woningtekort, Zorg en Koopkracht. (Dezelfde drie als de huidige SP-kiezers).
- Omdat de GroenLinks kiezers zowel Klimaat als Stikstofbeleid meer dan 70% noemen, overheersen die thema’s bij de combinatie van PvdA/GroenLinks.
Weinig overgangen
Deze sterke tweedeling van de partijen heeft tot gevolg dat er weinig overgangen verwacht kunnen worden van kiezers van partijen in het ene blok naar het andere blok. Met uitzondering van de SP, die een afwijkend patroon kent.
Dat geeft aan dat, ook als PvdA/GroenLinks met Timmermans het geweldig zou doen, een score van meer dan 40 zetels alleen kan worden bereikt als D66 en PvdD op 5 zetels of lager eindigen.
Het andere blok bestaat uit partijen die nu samen beduidend meer zetels in de peiling hebben. Als Pieter Omtzigt niet met een eigen lijst meedoet zijn dat al meer dan 75 zetels.
Alleen als we de VVD als een middenpartij zouden beschouwen dan lijken de blokken rechts en links van de VVD ongeveer even groot. Maar de voorkeuren van het electoraat van de VVD lijken veel meer op die van de kiezers in het blok rechts van de VVD dan links van de VVD.
Het VVD loopt daarmee het gevaar, als zij de optie van regeren met het linkerblok open houdt, veel kiezers te verliezen aan de partijen rechts van de VVD.
Ten slotte is het van belang te beseffen dat actuele ontwikkelingen vlak voor de verkiezingen ervoor kunnen zorgen dat bepaalde thema’s bij de keuze op 22 november een belangrijkere rol gaan spelen dan op dit moment het geval is.
Naar een aantal achtergrond kenmerken
Ter afsluiting hebben we de scores van de thema’s afgezet naar een aantal achtergrondkenmerken. Door zelf een keuze te maken voor het thema, kunt u zien hoe de verdeling er dan uitziet naar die achtergrondkenmerken.
Dit is het overzicht naar geslacht en leeftijd.
En dit is het overzicht naar opleiding en gezinsinkomen.
U heeft zojuist gelezen: De cruciale rol van thema’s bij partijovergangen tijdens TK2023.
Volg Maurice de Hond op Twitter | Facebook | LinkedIn | YouTube.
Deze website opereert dankzij de financiële steun van de bezoekers en kent geen paywall of adverteerder. Klik hier als u een (kleine) donatie wilt geven. Onze dank is groot.
