Omikron in Zuid Afrika update 22-12-2021

door Eildert Slim (Green Team)

Voor het hoofdartikel over dit onderwerp, zie hier.

Eerst in het kort alvast de kernpunten:

• In Gauteng, een Zuid Afrikaanse provincie met 15 miljoen inwoners, is de Omikron golf alweer met de helft gedaald. Laatste dagen niet meegeteld, wegens onvolledige data.

• Deze golf van nieuwe gevallen gaat gepaard met minder ziekenhuisopnames dan tijdens de Delta golf.

Het blauwe lijntje zijn de ziekenhuisopnames in Gauteng, geteld vanaf het moment dat het Omikron aandeel van positieve tests gestegen was tot ongeveer 20%. Inmiddels is deze lijn met ongeveer 25% gedaald ten opzichte van het hoogtepunt. De oranje lijn zijn de ziekenhuisopnames gedurende de Delta golf in hetzelfde Gauteng, een half jaar geleden.

De absolute aantallen in Zuid Afrika zeggen weinig over de verwachte aantallen in andere landen, wegens verschillen in demografie en opnamebeleid. Maar de relatieve verhouding tussen Omikron en Delta in dezelfde provincie geeft een voorspelling van wat andere landen kunnen verwachten, ten opzichte van hun eerdere Delta-golven.

Achtergrond

De daling van het aantal nieuw gerapporteerde gevallen in Zuid Afrika lijkt door te zetten. Ook het percentage positief getest is nu lager dan enkele dagen geleden. Onder enig voorbehoud, omdat Zuid Afrika in de vakantieperiode tussen Verzoeningsdag en Kerst zit, waardoor schijnbare trends onbetrouwbaar zijn

.

Met de stabilisatie van het aantal gerapporteerde positieve tests wordt het ook interessant opnieuw naar de Case Fatality Rate te kijken, het aantal overlijdens per positieve test. Deze is in Zuid Afrika sinds de Omikron uitbraak inmiddels een factor 20 gedaald sinds november en bijna een factor 10 ten opzichte van eerdere minimum records. De absolute waarde zegt niet zoveel, omdat deze sterk afhankelijk is van het testbeleid, dat per land verschilt.

Vooralsnog lijkt de CFR min of meer te stabiliseren, ongeveer op het niveau van 15 december.

Gauteng

Zuid Afrika is een groot land, met een bevolking van meer dan 60 miljoen. Het is verdeeld in provincies. Gauteng is geografisch verreweg de kleinste, maar er wonen 15 miljoen mensen – een kwart van de bevolking. Daarmee is het ook de dichtstbevolkte.

Gauteng was de eerste provincie waar Omikron op grote schaal uitbrak. Zuid Afrika rapporteert het cumulatieve aantal gevallen per provincie hier. Daarmee kan het aantal nieuw gerapporteerde gevallen per dag per provincie uitgerekend worden. Het 7-daags gemiddelde daarvan is geplot in de grafiek hieronder:

De laatste dagen in deze grafiek worden nog aangevuld en zijn dus te optimistisch. Maar inmiddels is op basis van deze data duidelijk, dat het aantal gerapporteerde gevallen op 6 december piekte in Gauteng en sindsdien daalt. De “knik” van 13 december in het 7-daags gemiddelde lijkt het gevolg van een kleiner aantal tests op 16 december, Verzoeningsdag. Daardoor lijkt de trend eerst te versnellen en vervolgens te vertragen, maar dit is schijn.

In zeven van de in totaal negen provincies lijken de cijfers inmiddels de top gepasseerd te zijn. Dit is nog even onder voorbehoud, omdat schijnbare trends tijdens de vakantieperiode misleidend kunnen zijn.

Het aantal ziekenhuisopnames per dag is te vinden op pagina twee van de dagelijkse rapporten op deze pagina. Het 7-daags gemiddelde aantal ziekenhuisopnames in Gauteng:

Sinds 11 december zijn de opnamecijfers ongeveer 25% gedaald. Komende dagen en weken wordt deze trend naar verwachting grilliger, omdat gedurende feestdagen opnames vaak enkele dagen worden verschoven.

Na de piek van het aantal opnames per dag blijft de bezetting nog enige tijd toenemen, tot de patiënten die op het hoogtepunt binnenkwamen weer ontslagen worden.

De Delta-variant piekte in Zuid Afrika gedurende de eerste helft van juli, Omikron in december. Onderstaande grafieken illustreren het verschil in verpleegbed en IC bezetting voor Gauteng, tussen juli en december:

Duidelijk is de significant lagere bezetting ten gevolge van Omikron, vooral op de IC.

Denemarken

Inmiddels begint het aandeel Omikron in Europa ook op te lopen. Denemarken houdt hier een duidelijk overzicht bij. Op basis van deze data kan het aandeel Omikron worden vergeleken met het 7-daags gemiddelde aantal positieve tests:

Het aandeel Omikron van 15 december is nu bijgesteld naar 45%, latere data zijn nog steeds‘pending’.

Uit hetzelfde Deense rapport, de volgende tabel:

Deze betreft gevallen tussen 22 november en 15 december. Op basis van deze data lijkt Omikron inderdaad tot minder ziekenhuisopnames te leiden dan Delta

Hieronder het aantal ziekenhuisopnames in Denemarken, dank aan een anonieme lezer. Op basis van de woensdag-update lijkt alleen het cijfer van de laatste dag nog significant aangevuld te moeten worden, maar dit is onder voorbehoud. Vooralsnog lijkt de hoogste piek op woensdag 15 december te hebben plaatsgevonden. Komende dagen zal duidelijk worden of dit zo blijft en hoe de trend zich verder ontwikkelt. Dat geeft een indicatie hoe ziekmakend Omikron in Denemarken is.

Verenigd Koninkrijk

In het VK is Omikron inmiddels ook dominant. Onderstaande grafiek komt uit het dagelijkse rapport van de UK Health Security Agency. De laatste dagen zijn nog niet volledig. Groen wordt geacht Delta te zijn, paars is Omikron.

De cijfers uit het VK zijn recenter dan die uit Denemarken, maar ontlopen elkaar weinig voor de overlappende dagen. Vanaf 9 december is een significante stijging in het totaal aantal positieve tests ten opzichte van dezelfde dag een week eerder, grotendeels gedreven door de toename van Omikron.

Het effect van de stijging vanaf 9 december zou na ongeveer een week zichtbaar moeten worden in de ziekenhuiscijfers. Deze zijn nu beschikbaar tot en met 18 december. Ten opzichte van dezelfde dag een week eerder, 11 december, is een 4% stijging zichtbaar van 780 naar 813. Daarmee blijft de stijging van opnames vooralsnog achter bij de stijging van het aantal positieve tests.

Prognose

Omikron is veel besmettelijker dan Delta. Als door Omikron infecties gegenereerde immuniteit effectief is tegen Delta, dan zal die laatste daarom uitsterven. Immers, Omikron is effectiever in het bereiken van vatbare mensen, die daarna niet vatbaar meer zijn. Dit effect treed echter pas in werking wanneer een groot aantal mensen is besmet met Omikron. In het VK is dit inmiddels zichtbaar.

De mate van ziekmakendheid door Omikron is op dit moment onderwerp van discussie. Er zijn grofweg twee manieren om dit vraagstuk te benaderen:

1. Op basis van data uit Zuid Afrika, door gegevens van de Omikron golf te vergelijken met die van de Delta golf daar een half jaar eerder. Daarmee wordt het effect van verschillen in demografie en vaccinatiegraad met andere landen geminimaliseerd.
2. Op basis van gegevens uit andere Europese landen, vooral Denemarken en het VK. Deze landen hebben meer overeenkomsten met Nederland dan Zuid Afrika. Maar de moeilijkheid is, dat de Omikron golf in deze landen nog veel minder gevorderd is. Daardoor is bijvoorbeeld het aantal ziekenhuisopnames op het hoogtepunt van de golf nog onbekend.

Vooralsnog zijn de voortekenen uit Zuid Afrika gunstig: Een relatief korte golf, waarbij het aantal ziekenhuisopnames per dag ver onder het niveau van de eerdere Delta golf blijft.

De data uit het VK en Denemarken is nog onvoldoende compleet om een even duidelijk beeld te geven. De snelheid waarmee Omikron zich verspreid lijkt vergelijkbaar met die in Zuid Afrika. En na een snelle toename van het aantal positieve tests lijken deze in het VK te stabiliseren, terwijl het aantal ziekenhuisopnames vooralsnog slechts beperkt meestijgt. Ook in Denemarken blijft het aantal ziekenhuisopnames vooralsnog achter bij de stijging van het aantal positieve tests.