De peiling laat vrijwel dezelfde uitslag zien als van voor de val van het kabinet. Maar dat zegt nog niets over de uitslag op 29 oktober 2025. Daarbij zit de VVD in een ingewikkelde situatie door de concurrentie van de PVV en CDA. De kans dat er weer een regering met vier partijen moet komen is groot.
Lees volledig artikel: Media-ophef en Kamerdebat ten spijt: peiling blijft stabiel
Media-ophef en Kamerdebat ten spijt: peiling blijft stabiel
Amper verschuivingen
Onze eerste peiling, enkele dagen na de val van het kabinet, is vrijwel gelijk aan die van enkele dagen voor de val van het kabinet. Die vorige peiling werd uitgevoerd nadat Wilders met het 10-puntenplan over asiel en migratie de zaak op scherp had gezet. Uit die peiling bleek dat die inzet tot steun van meer dan twee derde van de PVV-kiezers leidde.
De peiling van dit weekend is daarvan een bevestiging. Het enige dat te zien valt, is dat de VVD nog wat verder terugzakt, ten gunste van het CDA. En dat JA21 wat stijgt, ten koste van FVD.
Als je de consternatie in de media zag en de heftigheid van het Kamerdebat dan zou je denken dat dit ook tot heftige electorale reacties zou leiden. Maar juist door de sterke polarisatie bij de kiezers van de verschillende partijen, lijken de gebeurtenissen in Den Haag, alleen geleid te hebben tot een bevestiging van wat men toch al vond. Met als gevolg vrijwel geen zetelverschuivingen, alle commentatoren ten spijt.
(Ook het gezegde “wie breekt betaalt” blijkt een fabeltje te zijn. De eerste peiling in juli 2023 nadat de VVD de stekker uit Rutte-IV had getrokken over het onderwerp migratie, steeg de VVD van 20 naar 25 zetels).
Dit is het zetelverloop van de vier grootste partijen vanaf de laatste verkiezingen plus het CDA, die nu tot de vier grootste partijen behoort. Samen halen deze partijen ruim 70% van de zetels.
Opvallend is dat het verloop van de PVV een soort spiegelbeeld lijkt te zijn van die van de VVD. En het verloop van NSC en het CDA dat ook zijn. GroenLinks/PvdA veranderde een tijd amper en is dit jaar geleidelijk gestegen naar 30. Het totale zetelaantal bij TK2023 van deze 5 partijen was 111 en is nu 105.
Dit is de reactie op de vraag welke partij(en) men het meest kwalijk neemt dat het kabinet is gevallen (afgezet naar stemgedrag TK2023). De kiezers van PVV en FVD denken er heel anders over denken dan de kiezers van de meeste andere partijen (de coalitiepartijen, CDA, GroenLinks/PvdA, D66 en Volt.)
29 oktober 2025, TK2025
Deze uitslag van de peiling zegt weinig over de uitslag van de nieuwe Tweede Kamerverkiezingen over bijna 150 dagen.
Na de val van het vorige kabinet verschoof er nog veel tot aan de verkiezingen op 22 november 2023. NSC ging meedoen (+20 zetels), waardoor de BBB sterk terugviel en de PVV maakte een forse stijging door, met name in de laatste week.
Het lijkt op dit moment niet waarschijnlijk dat er een nieuwe partij komt die veel zetels zal gaan halen. (Wellicht komt er een nieuwe partij vanuit de groep Rood Vooruit, maar die lijkt niet in staat om heel groot te worden, maar zou wel eens wat zetels van GroenLinks/PvdA kunnen afsnoepen.) En kleinere partijen die toch nog een spurtje maken kunnen nog wat impact hebben.
In zo een instabiele wereld als we nu leven kunnen er ingrijpende gebeurtenissen plaats vinden in de aanloop naar de verkiezingen, die een impact kunnen hebben. Aan de andere kant verwachten we dat door de sterke polarisatie onder de kiezers geen grote verschuivingen zullen zijn vanuit het midden naar rechts of naar links. Wel zijn herverdelingen binnen de rechter- of linkervleugel mogelijk.
GroenLinks/PvdA lijkt alleen nog te kunnen winnen door van andere partijen aan de linkerkant te winnen. Maar daar is niet zoveel meer te halen.
Als het CDA verder wil stijgen dan moet het vooral kiezers aantrekken, die nu rechts van het midden zitten. Dat zouden dan kiezers moeten zijn van VVD of PVV. Maar, zoals het er nu naar uitziet kan het CDA niet heel veel kiezers (meer) bij de PVV wegtrekken. Zeker niet daar men expliciet de PVV uitsluit om later mee te regeren.
De ingewikkelde positie van de VVD
Electoraal zijn er de meeste vraagtekens rondom de positie van de VVD.
Om te kunnen stijgen zou de VVD kiezers moeten aantrekken van de PVV en/of het CDA. Als de VVD echter de PVV als regeringspartner zou uitsluiten is de kans dat men veel kiezers van de PVV aantrekt niet zo groot. Onder de huidige VVD-kiezers zelf heerst grote verdeeldheid hierover. Ongeveer een derde vindt dat de VVD wel de PVV moet uitsluiten als regeringspartner en de helft niet.
Dat is goed te zien in de volgende cirkeldiagram als er tussen twee mogelijke regeringscombinaties kan worden gekozen. Terwijl de huidige CDA-kiezers een grote voorkeur hebben over de combinatie met GroenLinks/PvdA boven die met de PVV zien we bij de VVD kiezers een voorkeur voor de combinatie met de PVV boven die met GroenLinks/PvdA.
Als de combinatie met VVD, CDA en GroenLinks/PvdA wordt afgezet tegen een combinatie van CDA met linkse partijen dan zien we dat onder de CDA-kiezers een grote voorkeur is voor die combinatie met de VVD.
De concurrentiepositie van de VVD t.o.v. het CDA, die duidelijk in opkomst is met een lijsttrekker, die bij de vorige verkiezingen nog niet prominent in beeld was, maar nu wel, is ook niet al te sterk.
Welke tweestrijd?
De ervaring bij de meeste vorige Kamerverkiezingen is dat er een vorm van tweestrijd ontstaat. Met name omdat het er dan om lijkt te gaan wie de grootste wordt en de premier levert.
De grote vraag is of dit nu inderdaad gaat ontstaan en welke partijen het dan betreft. De PVV heeft de handicap dat van de andere grote partijen alleen de VVD (tot dusverre) de partij als regeringspartner niet uitsluit. Zelf als de PVV de grote winnaar zou worden dan zal de kans dat Wilders premier wordt niet groot geacht worden.
Voor de VVD zou de beste ontwikkeling zijn als een tweestrijd tussen VVD met GroenLinks/PvdA zal ontstaan. Dat zou een argument zijn voor kiezers aan de rechterkant om de VVD te stemmen, om op die manier te verhinderen dat GroenLinks/PvdA de premier zal leveren.
Maar of dat gaat gebeuren is de vraag. Enerzijds door de electorale positie van het CDA. Anderzijds dat het toch zo zal zijn dat er bij de rechtse kiezers argwaan zal zijn of na de verkiezingen de VVD toch niet met GroenLinks/PvdA zal gaan regeren.
Belangrijke vraag bij deze verkiezingen zal zijn of CDA+VVD+GroenLinks/PvdA al dan niet meer dan 75 zetels zullen halen. Dat is op dit moment 72 zetels.
Als de PVV (ruim) boven de 30 zal blijven dan is de kans klein dat deze drie partijen boven de 75 zetels komen. En dan alleen met een vierde partij zullen kunnen regeren.De enige andere combinatie van drie partijen die boven de 75 zetels zouden kunnen komen is PVV+VVD+CDA. (Op dit moment 73 zetels).
Dus de kans is aanzienlijk dat er weer een combinatie moet komen met vier partijen.
U heeft zojuist gelezen: Media-ophef en Kamerdebat ten spijt: peiling blijft stabiel
Volg Maurice de Hond op X | Facebook | LinkedIn | YouTube
Blijf onbeperkt toegang houden tot alles wat Maurice.nl te bieden heeft. Klik hier om lid, abonnee, vriend en bondgenoot te worden.
