Het is onverantwoord dat een zo invloedrijke peiling als die van EenVandaag zo onnauwkeurig is en op zo weinig respondenten (op 28-10 slechts 1.151 respondenten) is gebaseerd. Met het gevaar dat de kiezer op een verkeerd been kan worden gezet, zoals op 29 oktober jl. is gebleken.
Lees volledig artikel: De gebreken in de EenVandaag/Verian-zetelpeiling en hun invloed op de verkiezingsuitslag
Het concept van dit artikel is 10 dagen geleden naar de directie van Verian gestuurd en naar de onderzoekers bij EenVandaag en naar Joost Vullings. Er is geen reactie op gekomen.
De klassieke fout
Vanaf het begin verbaas ik me over de EenVandaag zetelpeiling, die sinds vorig jaar door Verian wordt uitgevoerd. (Verian is het bedrijf waarin Nipo/Kantar is opgegaan).
Het tragische is, dat de problemen van deze zetelpeiling, dezelfde zijn, als die ik 49 jaar geleden al bij had beschreven bij de Nipo-zetelpeilingen en de reden was dat ik met mijn eigen correctiemethoden ben begonnen bij de peilingen voor “In de Rooe Haan”.
De kern van mijn kritiek is dat de meetfouten van een instrument niet groter mogen zijn dan de verschillen die het moet kunnen vaststellen!
Je hebt bij voorbeeld niets aan een koortsthermometer, die alleen hele cijfers kan meten en niet de graden achter de komma kan vaststellen (dus dan weet je niet of je temperatuur in werkelijkheid 36,6 of 37,4 is).
En de zetelpeilingen, die Verian levert aan- EenVandaag, laat uitslagen zien waarbij direct vast te stellen is dat er veel niet aan deugt. Vier maanden geleden schreef ik daar al een artikel over. JA21 steeg bij die peiling toen in één klap met 7 zetels. Maar als je naar de overige cijfers keek, verloren vrijwel alleen linkse partijen zetels. Dat is gewoon onmogelijk.
En een vergelijkbaar probleem (maar dan in omgekeerde volgorde) was de dag voor TK2025 te zien, met grote consequenties:
- PVV daalde 5 zetels (naar 29)
- JA21 daalde 4 zetels (naar 8).
Maar bij de rechtse partijen was alleen een stijging te zien van 4 zetels. (2 bij FVD, 1 bij 50PLUS en 1 bij VVD).
Bij EenVandaag kwam – mede hierdoor – de VVD slechts op 16 zetels uit, terwijl mijn eigen peiling over dezelfde onderzoeksperiode een stijging van 6 zetels liet zien en op 22 zetels uitkwam (wat ook de uiteindelijke uitslag was)!
Dit is de grafiek met daarin de metingen van de VVD van Verian(EenVandaag), Ipsos&I&O en Peil.nl tussen 1 januari en 1 augustus 2025.
Hier is goed te zien dat de scores van Ipsos-I&O t.a.v. de VVD in deze periode ongeveer gelijk liep aan Peil.nl. (Dat was ook bij de andere partijen het geval).
De VVD scores van EenVandaag /Verian lagen in deze periode gemiddeld ruim 3 zetels hoger dan bij I&O-Ipsos zoals uit de grafiek goed is op te maken!
Tussen augustus ’25 en de verkiezing
Het patroon ging veranderen in augustus-september toen de VVD naar haar dieptepunt daalde van ongeveer 13 zetels in alle drie de peilingen.
Maar vanaf half oktober lopen de ontwikkelingen sterk uiteen. Bij Ipsos-I&O zakt de VVD eerst nog verder weg, maar komt een dag voor de verkiezingen alsnog op 17 zetels uit. EenVandaag/Verian zakt wat minder ver weg, maar eindigt de dag voor de verkiezingen op 16 zetels, 1 zetel achter op Ipsos-I&O.
Uiteindelijk haalt de VVD bij de verkiezingen 22 zetels gelijk aan de laatste peiling van Peil.nl en verschilde de peilingen van Ipsos-I&O en EenVandaag/Verian 5, resp. 6 zetels met de verkiezingsuitslag.
Twee oorzaken
Er zijn twee belangrijke oorzaken van de vreemde capriolen van de zetelpeiling van Verian.
1. Kleine steekproef
De steekproef van Verian is doorgaans maar 1500 groot. Dat zorgt voor grotere onnauwkeurigheden dan bij het onderzoek van Peil.nl waar de steekproeven doorgaans tussen 6000 en 8000 ligt. Het dramatische effect van zo een lage steekproef is goed te illustreren met het verloop van ChristenUnie in de peilingen van Verian. Besef dat deze partij onder leiding van Mirjam Bikker in 2023 ongeveer 210,000 stemmen kreeg. Dat is 2% die levert 3 zetels op. Woensdag haalden zij 10.000 stemmen minder, maar ook net goed voor 3 zetels. Amper verschuivingen dus.
Maar wat lieten de peilingen van Verian zien voor de ChristenUnie:
In een periode van 8 maanden zien we drie keer de score 5 zetels en een keer de score van 2 zetels! De echte schommelingen in de bevolking in die periode voor de aanhang van de ChristenUnie zullen zeer beperkt zijn geweest. Dus die schommeling van 5 naar 3 zetels en weer naar 5 zetels, die door Verian werden gemeld (wat een stijging en daling van 130.000 kiezers zou betreffen), zijn dus meetproblemen van het instrument en niet de bewegingen in het electoraat. En daarbij is het ook belanrij dat als een partij onterecht met 2 zetels stijgt er ergens anders onterecht 2 zetels af zijn gegaan.
En tot overmaat van ramp was de laatste peiling van Verian slechts gebaseerd op 1.151 respondenten! (Bij Peil.nl waren dat circa 8.000).
2. Verkeerde aanpak
Vergeleken met standaardonderzoeken heeft het doen van zetelpeilingen een belangrijke extra hulpmiddel. Namelijk dat een fors deel van de kiezers van een partij afkomstig is van degenen die deze partij de vorige keer ook kozen. Daarom heb ik, toen ik in 1976 begon met zetelpeilingen, dat gegeven gebruikt om het aantal zetels zo nauwkeurig mogelijk in te schatten. Ik vergelijk per keer het verloop van de overgangen tussen partijen met als centraal cijfer het aandeel loyale kiezers van een partij.
Doorgaans zijn die cijfers van peiling op peiling vrijwel hetzelfde, maar als er iets heftigs met een partij is, gaan die cijfers abrupt omhoog of omlaag. En voor de eindscore die week is het ook belangrijk hoeveel kiezers van andere partijen naar de bewuste partij overstappen en ook dat vergelijk ik van peiling op peiling. Maar het cijfer dat het aandeel loyale kiezers aangeeft, is de belangrijkste indicator voor de ontwikkelingen bij middelgrote en grote partijen.
Bij de ChristenUnie schommelde dat aandeel “trouwe” kiezers steeds tussen de 80% en 90%. En omdat er ook geen forse toevloed van nieuwe kiezers was, scoorde de ChristenUnie bij Peil.nl vrijwel steeds op 3 zetel.
Het is duidelijk dat Verian een dergelijke correctie niet of niet goed uitvoert. Want als ze dat wel gedaan zouden hebben zou bij hen de ChristenUnie niet in korte tijd naar 5 gesprongen zijn en weer terug naar 3.
En wat voor de ChristenUnie geldt, geldt ook voor andere partijen en kreeg Verian (EenVandaag) zetelcijfers, waarvan je meteen kon zien dat ze niet waar konden zijn. Tegelijk fors verlies van rechtse partijen en winst van linkse partijen en andersom. Maar desondanks werden die cijfers elke keer weer gepresenteerd (en door Joost Vullings geduid) en vormden zij de helft van de cijfers van Peilingwijzer.
De “vreemde” peiling van 28-10
Op 28-10 kwam EenVandaag -Verian met deze peiling (gebaseerd op 1151 ondervraagden)
PVV en JA21 samen 9 zetels minder dan een week eerder. En slechts 4 kwamen weer bij rechtse partijen terecht. In één onderzoeksweek zouden dus per saldo 5 zetels verschoven zijn van rechts naar links. En zou als het ware vooral D66 profiteren van het verlies van PVV en JA21!
De grote stijging van D66, die wel plaats heeft gevonden, kwam grotendeels van links en het midden. Maar in deze peiling zien we die dalingen niet.
Uiteindelijk bleek de VVD 22 zetels gehaald te hebben en zat Verian bij de laatste peiling er 6 zetels onder. Nu zou men zich kunnen verdedigen (en dat gebeurde dus ook donderdag op Radio1)) dat de verschuivingen pas na de peiling van dinsdag zich voltrok, maar dan negeert men het feit, dat Peil.nl in die week voorafgaande aan de verkiezing een stijging van 6 zetels heb vastgesteld voor VVD, terwijl ik tegelijkertijd een daling van 5 zetels rapporteerde bij de PVV en 2 bij JA21.
Kortom: met deze peiling van Verian werd – op een prominente plek, namelijk op Radio1 en Nederland 1, de ontwikkeling genegeerd, die evident in het electoraat aan de gang was, waarbij zowel de VVD-kiezers uit 2023 weer in behoorlijke mate terugkwamen en er ook meer kiezers van andere partijen in de richting van de VVD verschoven. Iets wat vervolgens in de Peilingwijzer ook niet te zien was. Een instrument waar de NOS zich zegt toe te beperken en voor de helft uit de cijfers van Verian bestaat. En die cijfers werden door de NOS dinsdagavond gepresenteerd.
Dat zorgde voor het beeld, dat ook die avond in veel andere programma’s dan EenVandaag werd geschetst, dat er drie partijen om de hoofdprijs zouden strijden en de VVD, samen met het CDA op afstand lag. Dat werd mede bevestid door het feit dat Ipsos/I&O bij de laatste peiling de VVD slechts op 17 zetels had staan.
Wat doet EenVandaag?
Gezien de geconstateerde problemen rondom de zetelpeilingen van Verian voor EenVandaag is het hoog tijd dat EenVandaag met Verian overlegt om de vermijdbare fouten te voorkomen. Juist gezien de prominente positie van die zetelpeiling, die maandelijks uitgebreid op Nederland 1 wordt gepresenteerd, dienen er ingrijpende aanpassingen verricht te worden om de kwaliteit te leveren die anno 2025 makkelijk mogelijk is.
Maar blijkbaar niet hoeft te leveren als EenVandaag de slechte kwaliteit blijft accepteren (en/of er niet meer voor wil betalen).
Nog meer broddelwerk van Verian
Begin augustus jl. beschreven we het broddelwerk van Verian bij het Nederlandse onderzoek dat voor de Eurobarometer frequent wordt uitgevoerd. Dat gebeurt in opdracht van het Europees Parlement en wordt meerdere keren per jaar in 27+ landen wordt uitgevoerd.
Uit dat Nederlandse onderzoek zou blijken dat rond de 15% van de Nederlanders negatief staan ten opzichte van de EU. Logica en andere onderzoek laar een percentage van 35% zien. Wat blijkt: de steekproef van 1000 Nederlanders die in dit onderzoek worden ondervraagd is veel linkser dan de gemiddelde Nederlander en veel hoger opgeleid. Die hoger opgeleide, linkse kiezers zijn beduidend positiever over de EU dan de overige Nederlanders. Dus die enorme fouten in de steekproef heeft dus hele grote effecten op de uitkomsten.
De kern van het probleem ligt in het veldwerk dat bij mensen thuis wordt uitgevoerd na een afspraak vooraf. Het interview duurt ongeveer een half uur. Het is evident dat mensen die negatief tegenover de EU staan minder snel bereid zijn om aan zo een gesprek te gaan voeren. En dat levert dus vooral ondervraagden die positief staan tegenover de EU (dus veel meer linkse dan rechts en veel meer hoogopgeleid).
In augustus hebben we Verian en de verschillende instanties bij de EU op de hoogte gesteld van deze grote problemen in het onderzoek. De gesprekken zijn ook gevoerd met de Brusselse top van Verian.
Maar wat zien we bij de nieuwe Europese Barometer. 40 van de deelnemers aan het onderzoek in Nederland is links en 24% is rechts (terwijl de werkelijkheid andersom is). 54% zou HBO of WO in Nederland hebben gevolgd. En als gevolg was slechts 16% negatief over de EU. (Op basis van de cijfers van Peil.nl zou dit tussen 35% en 40% dienen uit te komen).
Het is kenmerkend voor zowel Verian als de instiuten in Europa dat, ook nadat de fouten in het vorige onderzoek zijn gemeld, gewoon met de verkeerde aanpak door te gaan.
En wat het erge is “er kraait geen haan naar”.
Net zoals noch Verian, noch EenVandaag een reactie heeft gegeven op het concept artikel.
