In 2016 is vastgesteld dat twee kenmerken een sterke relatie hadden met de stemvoorkeuren. Dat is nu in een nog sterkere mate het geval. Die patronen zijn nu nog sterker geworden, met name bij het CDA.
Lees volledig artikel: Wie maakt zich zorgen, wie ziet kansen? Wat dat zegt over de verkiezingen van 2025
2016 – 2025
In september 2016 is via Peil.nl gezocht naar kenmerken van kiezers, die voorspellend waren voor hun stemgedrag. Twee vragen bleken, zowel apart als in combinatie, een grote voorspellende waarde te hebben voor welke partijen men wel of niet wilde stemmen.
- Zorgen maken over financiële toekomst
- Of men door de veranderingen van de afgelopen 5 jaar vooral nieuwe kansen zag of vooral meer bedreigingen.
Dat onderzoek uit 2016 is afgelopen week herhaald en er zijn een aantal treffende overeenkomsten en verschillen gevonden.
Alvorens daar dieper op in te gaan laten we zien hoe de peiling van 10-10-2025 zich verhoudt tot die van het onderzoek van ruim 9 jaar eerder
Van de partijen van de grotere partijen zijn de percentages van PVV, GroenLinks + PvdA en D66 vrijwel hetzelfde! Bij het CDA zien we dat de score nu wat hoger is dan in 2016. Grote verschillen zien we bij de VVD (10% nu tegen 17% in 2016), SP (3% tegen 9%) en 50PLUS (1% tegen 9%).
Goed moet men beseffen dat tussen 2016 en nu meer dan 1,2 miljoen kiezers zijn overleden en 1,7 nieuwe kiezers erbij gekomen, voor een groot deel jongeren die 18 jaar geworden zijn. Maar de verhouding tussen links en rechts over de partijen is tussen 2016 en 2025 amper veranderd.
Het verlies van 15% aan de kant van rechts bij VVD en 50PLUS zien we als het ware terecht gekomen zijn bij de rechtse partijen JA21, FVD en BBB. En het verlies van 6% van de SP is als het ware terechtgekomen bij de linkse partijen Partij voor de Dieren, Volt en DENK.
2016
De cruciale tabel uit het onderzoek in 2016 was de onderstaande. De relatie tussen de antwoorden op de twee sleutelvragen over financiële zorgen en kansen/bedreigingen en de stemkeuze is dan goed te zien.
De twee kolommen met de gele inkleuring laat de twee uitersten zien bij een partij. PVV, SP en 50Plus scoorden 61% bij degenen die zich zorgen maken over hun financiële toekomst en vooral bedreigingen ervoeren door veranderingen. En bij de tegenpool (geen zorgen maken en ziet meer kansen) zien we slechts 13%.
Bij de kiezers van VVD, CDA, D66, GroenLinks/PvdA waren die cijfers in 2016 sterk omgedraaid (28% en 77%).
2025
Op 10 oktober 2025 is dit onderzoek herhaald. Eerst zien we de cijfers naar het onderwerp zich zorgen maken over de financiële toekomst.
Bij de volgende partijen is de score onder degenen, die zich zorgen maken over hun financiële toekomst een stuk hoger dan onder degenen die zich geen zorgen maken: PVV, FVD., SP en BBB. Andersom is het geval bij GroenLinks/PvdA, VVD en D66,
PVV + FVD +SP + BBB scoren bij de mensen die zich zorgen maken over hun financiële toekomst bij elkaar 53% en bij mensen die zich geen zorgen maken slechts 17%. Kiezers die zich zorgen maken over hun financiële toekomst stemmen voor 19% GroenLinks/PvdA, VVD of D66. Maken ze zich geen zorgen over hun financiële toekomst dan stemmen ze dat voor 43%.
Bij de vraag over de kansen en bedreigingen dan zien we iets vergelijkbaars. 
Van degenen die meer bedreigingen ervaren stemt 44% PVV, FVD, SP of BBB. Onder degenen die vooral kansen zagen is dat percentage 15%. Andersom zien we bij GroenLinks/PvdA, VVD en D66 dat degenen die aangeven dat de ontwikkelingen meer kansen hebben opgeleverd wordt door 51% gekozen, En onder de groep die vooral bedreigingen heeft ervaren was dit percentage maar 24%.
De twee variabelen gecombineerd
De twee variabelen gecombineerd, zoals in de gele kolommen van de tabel uit 2016, hebben we in de onderstaande grafiek voor 2025 geplaatst. Goed blijken de grote verschillen tussen de PVV, JA21, FVD, SP en BBB met een veel grotere blauwe balk dan een rode. (Zorgen om financiële toekomst/ziet vooral bedreigingen t.o.v. geen zorgen om financiële toekomst/ziet vooral kansen).
Het meest spectaculairst zijn de verschillen bij PVV en D66. Bij de PVV zien we 40% t.o.v 6%. En bij D66 3% tegen 22%. Opvallend is dat de blauwe balk ook veel korter is bij GroenLinks/PvdA, CDA en VVD,
Door de cijfers te vergelijken van de grotere partijen die zowel in 2025 en 2016 meededen zien we interessante overeenkomsten en veranderingen:
Bij de vergelijking tussen 2016 en 2025 zien we sterke overeenkomsten bij PVV (vrijwel identieke cijfers), GroenLinks/PvdA en D66. Het laat de robuustheid zien van deze combinatie van twee variabelen in relatie tot de stemkeuze.
Bij SP en VVD verschillen de cijfers wel, maar dat komt omdat beide partijen in 2025 een lager totaalpercentage hebben dan in 2016. Maar het patroon verhouding tussen de twee groepen is in 2016 en 2025 hetzelfde.
Wel opmerkelijk zijn de verschillen bij het CDA. In 2016 waren de cijfers resp. 6% en 11%. Maar nu zijn ze 4% en 18%. Cijfers die sterk lijken op die van D66 en GroenLinks/PvdA. Kortom, de samenstelling van het electoraat van het CDA is nu duidelijk anders dan in 2016. Het zijn nu veel meer mensen die tot de groep “geen financiële zorgen en ziet vooral kansen” behoort dan in 2016.
Gevolgen voor de formatie
Stel dat na de verkiezingen de regeringscombinatie CDA, D66, GroenLinks/PvdA + VVD zal zijn, dan zijn dat dus partijen die met name gesteund worden door kiezers die geen financiële zorgen ervaren en/of die vooral kansen hebben ervaringen door de veranderingen in de laatste vijf jaren. Dat geeft het forse risico dat de sterke polarisatie in de samenleving nog meer zal toenemen.
