Anton Theunissen van Virusvaria.nl en Herman Steigstra hebben dit belangwekkende artikel geschreven over hoe het RIVM de oversterfte in feite verdonkeremaant. Daarom wordt het ook hier geplaatst.
Lees volledig artikel: RIVM benadrukt noodzaak van Normsterfte-model
Op 1 april 2025 nam de Tweede Kamer een motie aan van Ria de Korte (NSC)1De motie van Ria de Korte waarin aan het RIVM twee vragen werden gesteld. Ten eerste werd gevraagd om te reflecteren op hun rekenmodel voor oversterfte en ten tweede om uit te leggen op welke manier oversterfte in een eventueel ander rekenmodel zichtbaar zou kunnen blijven, ook als er in voorgaande jaren sprake is van oversterfte. Omdat het RIVM de verhoogde sterfte van de voorgaande 5 jaren als ijkpunt neemt, is die verhoogde sterfte op dit moment niet meer als zodanig zichtbaar.
Nu werken wij om die reden al geruime tijd met een model dat precies dit doet2ResearchGate, Evolution of the baseline, zie ook sterftemonitor.nl. Wij dienden daarom nog diezelfde maand een voorstel in om onze Normsterfte-methode3PDF Normsterfte in overweging te nemen.
RIVM: Wij meten geen langdurige meersterfte
Het RIVM gaf op 11 juli haar reactie4Link reactie RIVM. Zij stellen expliciet dat de RIVM-sterftemonitor moet worden gezien als een “signalerings- en analysetool van acute verheffingen”. Dat zei eigenlijk al genoeg maar zij onderstreepten toch nog eens dat het RIVM-model zelfs nooit is ontworpen voor het signaleren van structurele veranderingen in sterfte; de methode “heeft niet als doel langdurige trends te monitoren” aldus het RIVM.
In eenvoudige taal: Het RIVM legt uit dat zij alleen kortdurende pieken zoals griepgolven en hittegolven willen zien als oversterfte. Om die zichtbaar te maken, neemt het RIVM het huidige (verhoogde) sterftepatroon als referentiepunt. Alleen afwijkingen daarvan worden als echte “oversterfte” beschouwd.
Het RIVM ziet intussen wel degelijk de verhoogde sterfte sinds 2020. Het labelt deze oversterfte als “een nieuw sterftepatroon”. Oversterfte bestaat in de ogen van het RIVM uit tijdelijke pieken bovenop dat niveau. Het RIVM bevestigt ook dat het sterftepatroon tot en met 2019 veel lager was, door te spreken van een “verouderd sterftepatroon” als het gaat om het niveau van vóór de trendbreuk.
Een en ander impliceert dat voor dat doel, als gevraagd in de motie: het zichtbaar houden van de oversterfte, een ander model moet worden gezocht, zoals het Normsterfte-model dat wij hebben ingebracht. Ons model wordt door het RIVM echter niet serieus genomen. Integendeel, zij besteden er geen enkele aandacht aan. Ook niet aan concrete alternatieven die dat doel misschien zouden kunnen dienen. Het RIVM heeft daar echter wel weet van, gezien hun opmerking dat er “meerdere benaderingen zijn ontwikkeld om verwachte sterfte in te schatten”. Zij noemen twee voorbeelden: Euromomo en Eurostat, die zich beide ook baseren op een periode van 5 eerdere jaren, net als het RIVM.5Nadere beschouwing van de Eurostat data roept kennelijk geen vragen op. Hier de grafieken van Eurostat zelf. Al twee jaar kent NL een twee maal zo hoge oversterfte als het EU-gemiddelde. Niemand krabt zich achter de oren.
En met een rechte baseline (van dezelfde data):
Dat het model Normsterfte niet de revue passeert is des te opmerkelijker omdat het RIVM nadrukkelijk aangeeft dat zo’n gewenst model gebaseerd moet zijn op andere indicatoren, waaronder “levensverwachting en leeftijdsspecifieke sterftekansen”.
Dit zijn exact de fundamenten onder de Normsterfte! Het RIVM wordt op hun wenken bediend.
Het RIVM noemt daarnaast ook “doodsoorzaken” als belangrijke factor. Dat betekent in dit tijdsgewricht vooral dat de sterftekansen in 2020-2021 voor sommige leeftijdsgroepen zijn beïnvloed door de tijdelijke Covid-epidemie en dat dit correctie zou behoeven. Omdat er over deze periode geen betrouwbare data beschikbaar zijn (met/door Covid overleden?) is het Normsterfte-model gebaseerd op data tot en met 2019. Het model houdt in die zin dus wel degelijk rekening met doodsoorzaken.
Wat zegt de Minister?
De minister beschouwt het onderwerp als afgedaan. Hij geeft in zijn antwoord echter een volstrekt verkeerde voorstelling van zaken. Hij -of een ambtenaar die thuis is in het complexe oversterftedossier- schrijft over de Normsterfte, letterlijk, dat het gaat om een model “waarin niet wordt uitgegaan van de te verwachten sterfte”. Met deze motivatie wordt het afgeserveerd.
Dit is niet alleen feitelijk maar ook logisch onjuist. Hier wordt een methode om de te verwachten sterfte te berekenen, beticht van het “niet uitgaan van de verwachten sterfte”…!?
Dit is ondeskundig, onlogisch en circulair geredeneerd. Een argumentatie-theoretische uitleg is overbodig om uit te leggen hoe onzuiver dit is. Het is echt uitermate zorgelijk.
Mogelijk is dit antwoord ergens doorheen geslipt, maar dan nog is het moeilijk te accepteren dat we met dit denkniveau hebben te maken waar het om onze volksgezondheid gaat. Eigenlijk is het onacceptabel – maar de enige alternatieve optie om het te begrijpen is te veronderstellen dat de waarheid opzettelijk wordt verdraaid op een manier die we kennen als gaslighting. Dat zou wel ver gaan.
De trendbreuk is ook onmiskenbaar in de CBS-cijfers. Het CBS schrijft de hogere sterfte toe aan bevolkingsgroei en vergrijzing. Dat past echter niet bij de trendbreuk 2021, die dan geleidelijker, verspreid over meerdere jaren zou moeten hebben plaatsgevonden.
De CBS-verklaring van de groeiende sterfte (bevolkingsgroei en vergrijzing) roept de vraag op hoe de sterfte in 2023 lager kan zijn geweest dan in 2022. Bevolkingskrimp en verjonging misschien?
Conclusie
Het RIVM bevestigt dat zij in 2021 dezelfde trendbreuk herkennen die u ook ziet, kijkend naar bovenstaande CBS-grafiek: een plots opgekomen blijvende verhoging van de basissterfte in 2020 (verklaard door Covid) die onverklaard aanhoudt in de daaropvolgende jaren. Voor het RIVM is het een nieuw basiscijfer om kortdurende pieken tegen af te zetten. Voor anderen (de nabestaanden niet in de laatste plaats) is het op zijn zachtst gezegd een zéér zorgelijke en onwenselijke ontwikkeling geweest, die zich op macro-niveau nooit eerder zo heeft voorgedaan en op micro-niveau voor veel rouw en verdriet heeft gezorgd.
Het nut van het monitoren van oversterfte is dat daar beleid op kan worden gemaakt. Het bewaken van de volksgezondheid is een van de belangrijkste taken van de overheid. Het negeren van onverklaarde oversterfte is nalatig te noemen voor instituten die het monitoren van de volksgezondheid tot taak hebben. Daarvoor bestaat een term: Ambtelijke nalatigheid. Dit klinkt als een beschuldiging maar het is bedoeld als een neutrale constatering.
Noch van de kant van de minister, noch van het RIVM, noch van het CBS, nergens bij de overheid herkennen wij interesse in de oorzaak van een dergelijke plotselinge massale meersterfte onder hun eigen sponsoren, de belastingbetalers, ook niet als daarover Kamervragen worden gesteld of moties worden ingediend.
Van bewaking van volksgezondheid is de facto geen sprake meer.
AI over oversterfte monitoring
Grok: https://x.com/i/grok/share/qEGgW4wRoh25qQNkRQ64TlmaD
ChatGPT: https://chatgpt.com/c/68e2116b-0dfc-8328-b505-500b56da4f0a
Referenties
- 1
- 2ResearchGate, Evolution of the baseline
- 3
- 4
- 5Nadere beschouwing van de Eurostat data roept kennelijk geen vragen op. Hier de grafieken van Eurostat zelf. Al twee jaar kent NL een twee maal zo hoge oversterfte als het EU-gemiddelde. Niemand krabt zich achter de oren.
En met een rechte baseline (van dezelfde data):
