Oordeel over nieuw pensioenstelsel

Heftig debat

In de Tweede Kamer hebben stevige debatten plaatsgevonden in het licht van de invoering van het nieuwe pensioenstelsel. Agnes Joseph (NSC) verzet zich tegen de invoering van het nieuwe stelsel en oppert dat individuele deelnemers van pensioenfondsen een individuele keuze zouden moeten mogen maken of ze in het oude systeem willen blijven of naar het nieuwe stelsel willen overstappen. Het debat verliep nogal hevig, omdat een deel van de partijen zich beroept op het feit dat men al heel lang bezig is om dit nieuwe stelsel op te zetten en in te voeren. Twee systemen naast elkaar zou niet of moeilijk kunnen, terwijl Agnes Joseph, die zelf uit die sector afkomstig is, dat ontkend.

Dit is een typerende scene van dit debat:

In ons onderzoek van het afgelopen weekend hebben we vijf stellingen over dit onderwerp voorgelegd. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen degenen die nu een pensioen krijgen van hun pensioenfonds en degenen die in een pensioenfonds zitten, maar nog niet zijn gepensioneerd. Het betreft resp. 23% en 56% van de ondervraagden. 21% van de ondervraagden zit niet in een pensioenfonds.

De uitleg over het nieuwe systeem en hoe het zo tot stand gekomen is, treft u onderin aan.

De onderzoeksresultaten

De resultaten van het onderzoek zijn afgezet naar de huidige stemkeuze. Met een onderscheid tussen gepensioneerde leden van een pensioenfonds en leden die nog niet zijn gepensioneerd.

Van de gepensioneerden geeft 45% aan (vrij) goed te weten wat het nieuwe stelsel inhoudt, van de niet gepensioneerde is dat 36%. Bij die gepensioneerden geven degenen die D66 zeggen te zullen stemmen voor 60% aan dat ze (vrij) goed weten wat het nieuwe stelsel inhoudt. Onder de niet gepensioneerden weten de GroenLinks/PvdA-kiezers het minst wat het nieuwe stelsel inhoudt.

Bijna de helft van de gepensioneerden heeft een vrij goede indruk hoeveel men in het nieuwe systeem maandelijks na pensionering zal ontvangen. Bij de niet-gepensioneerde is dat 30%.

Slechts een klein deel van de gepensioneerden (17%)  en niet-gepensioneerden (22%) is voor de invoering van het nieuwe stelsel. Wel met een heel groot verschil naar politieke voorkeur. Het meest voor het nieuwe systeem zijn de D66-kiezers (circa 50%). Een derde van de GroenLinks/PvdA-kiezers en de niet-gepensioneerde VVD-kiezers is voor het nieuwe systeem. Gepensioneerde CDA-kiezers zijn slechts voor 16% voorstander van het nieuwe stelsel. Onder de PVV-kiezers zijn er amper voorstanders.

54% van de gepensioneerden vindt dat er per pensioenfonds een referendum gehouden, onder de niet-gepensioneerden is dat 43%. Onder de PVV-kiezers is her een duidelijke meerderheid voor. D66-kiezers zijn er het minste voor.

De reactie op de vraag of leden van het pensioenfonds individueel moeten kunnen aangeven, lijkt sprekend op de reacties op het bieden van de mogelijkheid om een referendum te houden. De scores zijn in de meeste gevallen een paar procenten hoger. Van degenen die in 2023 NSC hebben gestemd is 70% voor de individuele keuze van de leden van de pensioenfondsen.

De komende weken zal duidelijk worden hoe de discussies in de Tweede Kamer gaan aflopen en of en in welke mate de leden van pensioenfondsen er nog een vorm van zeggenschap zullen krijgen.

Het nieuwe systeem

Aan ChatGPT heb ik gevraagd om het nieuwe pensioenstelsel uit te leggen en hoe het besluitvormingsproces tot stand is gekomen. Dit is het antwoord:

“Het nieuwe pensioenstelsel, dat officieel is vastgelegd in de Wet toekomst pensioenen, is op 1 juli 2023 ingegaan. Pensioenfondsen krijgen tot 1 januari 2028 de tijd om over te stappen.

Belangrijkste veranderingen

1. Van gegarandeerd naar persoonlijker en variabel pensioen:

• In het oude stelsel bouwde je een aanspraak op een vaste uitkering op.
• In het nieuwe stelsel bouw je een persoonlijk pensioenvermogen op. De uiteindelijke uitkering hangt af van de beleggingsresultaten

        2. Premieovereenkomst wordt de norm:

• Werknemers en werkgevers spreken niet langer af hoeveel pensioen je krijgt, maar hoeveel premie er wordt ingelegd.
• De premie is vlak: jong en oud krijgen hetzelfde percentage van hun loon ingelegd.

       3. Meer transparantie:

• Werknemers zien beter hoeveel pensioenvermogen er voor hen is opgebouwd.

       4. Invaren:

• De opgebouwde pensioenaanspraken uit het oude systeem worden overgezet naar het nieuwe systeem (zgn. “invaren”), tenzij een fonds besluit dat niet te doen.

Waarom is het stelsel hervormd?

1. Demografische druk: Mensen leven langer, wat pensioenfondsen onder druk zet.
2. Schommelende dekkingsgraden: Door lage rente moesten fondsen korten of indexeren uitstellen.
3. Weinig vertrouwen: Er was maatschappelijke onvrede, o.a. door uitblijvende indexatie en complexe regels.
4. Mismatch met arbeidsmarkt: Het oude stelsel ging uit van een ‘baan voor het leven’, terwijl mensen nu vaker van werkgever wisselen of zzp’er zijn.

 Hoe is het nieuwe pensioenstelsel tot stand gekomen?

 1. Akkoord in de polder (2019)

• In juni 2019 bereikten vakbonden (FNV, CNV, VCP), werkgeversorganisaties (VNO-NCW, MKB Nederland) en het kabinet een pensioenakkoord.
• Dit was het resultaat van jarenlange onderhandelingen binnen de Sociaal-Economische Raad (SER).

 2. Wetgevingstraject

• Op basis van het akkoord werkte minister Wouter Koolmees (D66) een wetsvoorstel uit.
• De wet werd meerdere keren aangepast na kritiek uit de Kamer en van pensioenexperts.
• Na debat en amendering is de Wet toekomst pensioenen in mei 2023 door de Eerste Kamer aangenomen.

 3. Rol van sociale partners

• Pensioenfondsen, werkgevers en vakbonden moeten op sectoraal of bedrijfsniveau samen besluiten hoe ze het nieuwe stelsel invoeren.
• Ze bepalen onder andere hoe ze bestaande aanspraken omzetten (invaren) en hoe ze omgaan met compensatie voor groepen die mogelijk benadeeld worden.

Huidige status (2025)

• De wet is in werking getreden op 1 juli 2023.
• Pensioenfondsen zijn bezig met transitieplannen, die uiterlijk in 2025 klaar moeten zijn.
• Uiterlijk per 1 januari 2028 moeten alle pensioenregelingen zijn omgezet.”

Tot zover de uitleg. De discussies in de Tweede Kamer gaan erover in welke mate de deelnemers aan het pensioenfonds invloed kunnen hebben op hetzij de besluitvorming van het pensioenfonds of de individuele deelnemers zelf een keuze kunnen maken tussen het oude en nieuwe systeem. Een argument dat wordt gehanteerd door tegenstanders van hetgeen Agnes Joseph voorstelt is dat eigenlijk alles al in kannen en kruiken is, en het een soort mosterd na de maaltijd is. Plus dat het operationeel heel lastig zou zijn als er twee systemen door elkaar zouden worden gebracht. Iets dat Agnes Joseph ontkent.