De politieke prestatie van het jaar 2019
Gisteravond heb ik me tijdens de uitzending van 1Vandaag over de verkiezing van de “Politieke Prestatie” van 2019 nogal zitten verbazen.
Niet over de uiteindelijk winnaars. Omtzigt en Leyten (samen met de journalisten Klein en Kleinnijenhuis, de advocate Gonzalez Perez en een klokkenluider) verdienen alle lof. Maar wel over de behandeling tijdens de uitzending van de politieke prestatie, die uiteindelijk derde werd “de verkiezingswinst van FVD”, zoals 1Vandaag het omschreef.
Ik zal proberen uit te leggen, waarop mijn verbazing gebaseerd is.
Afgelopen weekend heb ik op de site van Peil.nl een stuk geschreven over het verkiezingsresultaat van de Engelse verkiezingen. Met name ging het daarbij over het feit, dat terwijl op basis van beschikbare onderzoekgegevens vooraf duidelijk was dat de kans heel groot was dat Johnson een ruime meerderheid zou krijgen, het in de week vooraf gaand via uitzendingen bij NPO1 (inclusief 1Vandaag) je het gevoel kreeg dat het toch nog best spannend zou gaan worden, zeker bij een hoge opkomst. Op de verkiezingsdag zelf hoorde ik op het NOS Journaal dat de opkomst hoog leek te gaan worden.
Toen de uitslag kwam, bleek de opkomst normaal te zijn voor het VK, en was de uitslag een overtuigende winst van de Conservatieven. Labour had alleen de bolwerken in de meeste grote steden kunnen vasthouden, maar verloor ook in vele gebieden waar die partij vrijwel altijd had gewonnen.
Ik ontkom niet aan de indruk, dat een behoorlijk deel van die nieuwsvoorziening vooraf nogal gebaseerd was op “wishfull thinking”. Of het zich vooral verkeren in kringen die vooral vóór Labour waren. (De tegenstelling tussen “Ajax- en Feyenoord-supporters”, zoals ik het al een tijd benoem). Je zou denken dat door de overwinning van Trump in 2016 we met z’n allen wel wat lessen geleerd hadden op dat vlak.
De verkiezingswinst van FVD op 20 maart had wel wat kenmerken van wat ik hier beschrijf. De peiling van de Politieke Barometer, waarmee 1Vandaag exclusief werkt, laat volgens de app van 1Vandaag op 20 maart jl. de uitslag zien van 26 zetels voor de VVD en 17 zetels voor FVD.
Dus 9 zetels verschil op de dag dat FVD bij PS2019 een half procent hoger scoorde dan de VVD. Dat zou 23 a 24 zetels betekent hebben als dat de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen was geweest.
Op de avond voor die verkiezingen was ik bij DWDD en gaf aan dat volgens Peil.nl VVD en FVD gelijk stonden. Mijn voorspelling was dat het historische verkiezingen zouden worden.
Zelfs op de avond van die verkiezingen bleef de NOS-verkiezingsuitzending tot bij de sluiting om 01:15 uur zeggen dat de VVD de winnaar was (met 2 Eerste Kamerzetels voorsprong). Terwijl in mijn “uitzending” via internet en Salto-tv ik op basis van de binnenkomende uitslagen al snel concludeerde dat FVD een goede kans had om de grootste te worden.
Symptomatisch voor wat er die week was gebeurd vond ik hoe de presentatrice van Buitenhof op de zondag erna letterlijk zei dat de overwinning van FVD “niemand had durven te voorspellen”.
Dus dat die overwinning van FVD tot de shortlist was doorgedrongen als politieke prestatie van 2019 was meer dan terecht.
Ieder van de genomineerde “prestaties” was gisteravond een onderwerp van een item. Op verschillende manieren werd het aangevlogen. Met leden van het 1Vandaag Opiniepanel, wat filmpjes, uitleg van Gijs Rademakers en een interview met de betrokken politicus.
Het was natuurlijk ongekend voor de Nederlandse politieke verhouding dat een nieuwe partij bij een verkiezing direct de grootste werd. Journalistiek zou het dus interessant zijn om vooral vast te stellen hoe men dat nu had klaargespeeld. En wellicht ook hoe het eigenlijk kwam dat die ontwikkeling in de dagen voorafgaande aan die verkiezingen de meesten was ontgaan.
Maar het grootste gedeelte van de aandacht van 1Vandaag was gericht op Henk Otten en op de overwinningsspeech van Baudet op de avond van de verkiezingen.
Otten had zeker een instrumentele rol gespeeld bij de campagne van FVD. Maar nadat dit in het interview gemeld was, werd hem geen vragen gesteld over wat FVD dan anders had gedaan dan de andere partijen. (Antwoord had waarschijnlijk geweest: op een slimme manier gebruik te maken van sociale media en van data over waar de potentiele kiezers zich vooral hadden bevonden).
Het overgrote deel van de aandacht tijdens dit item, richtte zich op het geschil tussen FVD en Otten en de rede van Baudet op de avond van de verkiezingen.
Nu kan men veel vinden van die rede. Maar één ding staat buiten kijf. De peiling van de 1VANDAAF zelf liet VIJF WEKEN NA DIE REDE een score zien van FVD van 25 zetels. 8 meer dan op de dag van de verkiezingen!
Kortom: die rede heeft geen negatief effect gehad op de electorale positie van de FVD van dat moment. De FVD-kiezers hadden er blijkbaar geen enkele moeite mee. Die partij is pas echt gaan dalen in de zomer rondom het royement van Otten en de publiciteit die daarover was. Inmiddels staat FVD bij 1VANDAAG nog slechts 3 zetels onder de score van 20 maart.
Bij Peil.nl zien we een vergelijkbaar patroon voor FVD, maar op een wat hoger niveau. (FVD staat bij Peil.nl nu op 18 zetels).
Ik begrijp wel waarom Baudet tijdens de uitzending over deze aanpak verontwaardigd was. Het ging toch om de “politieke prestatie” van de overwinning van 20 maart. Maar het leek er meer op, dat het ging over de keuze van de beste of slechtste toespraak van het jaar. De letterlijke vraag van Suzanne Bosman aan Baudet was zelfs, nadat hij eerst in een item uitgebreid was bevraagd door Joost Vullings over die toespraak, of hij wellicht spijt had van die toespraak.
Juist doordat de eigen kiezers van FVD ook in de weken na de speech zich niet afkeerden van FVD (integendeel zelfs), was de keuze van 1Vandaag gisteren met de nadruk op die speech en het gesprek met Otten, waar juist niet gevraagd werd naar hoe die overwinning tot stand was gekomen, in mijn ogen een heel eenzijdige benadering van de politieke prestatie van FVD bij PS2019.
